Υπάρχει μια πολύ λεπτή γραμμή μεταξύ παράδοσης και εμπορικής αυταρέσκειας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όταν η pop αποφασίζει να «αγκαλιάσει» την κλασική μουσική, το κάνει σαν κάποιος που φοράει σακάκι δύο νούμερα μικρότερο απ’ το σώμα του, μόνο και μόνο για να δείχνει σπουδαίος στη φωτογραφία. Η Rosalía όμως, εδώ, δεν παριστάνει τίποτα. Δεν επιχειρεί μια εντυπωσιακή συγκόλληση ειδών για να προκαλέσει. Απλώς επιστρέφει στο ίδιο υπόγειο από όπου ξεκίνησε, με τη φωνή ως βασικό όργανο και πρωταγωνιστή της LUX οντότητας, το σώμα ως ρυθμό, και την παράδοση ως πεδίο σύγκρουσης (με την τεχνολογία, με τη φόρμα, με την ζωή την ίδια) και όχι νοσταλγίας.
Το νέο της άλμπουμ από το πρώτο του άνοιγμα αξιοποιεί δομές της δυτικής λόγιας μουσικής, χορικά μέρη, counterpoint, ακόμη και μοτίβα που θυμίζουν Βαγκνερικούς θρήνους βουτηγμένους σε σούπερ μπάσα που σκάβουν, όμως η ίδια ποτέ δεν τα αφήνει να γίνουν πανοπλία. Αντίθετα, τα σπάει από μέσα. Οι φωνές, συχνά πολυεπίπεδες (από το reverb πηδάνε στο γυμνό σε χρόνο dt) και ακατέργαστες, θυμίζουν περισσότερο Arvo Pärt παρά μια pop diva. Επίσης, οι πολλές παύσεις γίνονται κάτι περισσότερο από κόλπο παραγωγής ή τεχνική, μοιάζουν σαν αληθινές ανάσες, όσο διαρκεί η στιχομυθία και η ένταση κάθε γέφυρας, ρεφρέν ή κουπλέ. Και η παραγωγή (κινηματογραφική και περισσότερο περιβαλλοντική από τα προηγούμενα άλμπουμ της) λειτουργεί σαν να τραβάει τα όργανα από έναν χώρο χωρίς τοίχους, όπου η κλασική παράδοση δεν φέρει κανένα ίχνος βαρύτητας ή σοβαρότητας, αλλά παραμένει ένας ανοιχτός ορίζοντας για την νέα pop του μέλλοντος.
Φτιαγμένο, λοιπόν, κομμάτι–κομμάτι μέσα σε τρία χρόνια, το LUX κουβαλά πάνω του μια περίοδο ανασχηματισμού (προσωπικού και επαγγελματικού) για τη Rosalía στα 33 της. Στο ίδιο διάστημα διέλυσε τον αρραβώνα της με τον Rauw Alejandro, αποχωρίστηκε τη μέχρι τότε ομάδα της για να ενταχθεί στην διαχείριση του Jonathan Dickins (τον άνθρωπο πίσω από την Adele), και ετοιμάστηκε για την πρώτη της μεγάλη εμφάνιση ως ηθοποιός στο Euphoria. Η ρωγμή αυτής της σχέσης δίνει και μερικές από τις πιο κοφτερές στιγμές του άλμπουμ. Το "La Perla" στοχεύει τον άντρα που παρουσιάζεται ως «συναισθηματικός τρομοκράτης» και «χρυσός Ολυμπιονίκης των καθαρμάτων», πάνω σε παιχνιδιάρικη βαλς ενορχήστρωση που ουσιαστικά μοιάζει να απολαμβάνει αυτό το ξεγύμνωμα. Η ίδια έχει αναφέρει ότι αυτό το κομμάτι γεννήθηκε κοιτάζοντας την ιστορία της Αγίας Ροζαλίας του Παλέρμο, που, αντί να παντρευτεί, επέλεξε να αποσυρθεί από τον κόσμο για χάρη του Θεού. «Ήταν μια σύμπτωση σχεδόν υπερβολική», είπε σε συνέντευξή της στη Le Monde, αφήνοντας όμως τη σύνδεση να αιωρείται, χωρίς να γίνει πιο συγκεκριμένη. «Είναι μια μεγάλη ιστορία...».
Για όλη τη γνώση που κουβαλά και για τις 15 ιστορίες χωρίς σύνορα που ανοίγει, το LUX ακούγεται περισσότερο σαν ένας θρήνος (με φωνή όπερας) για μια γενιά που δεν ξέρει αν θρηνεί ή αν γεννιέται εκ νέου. Ένα ορατόριο για την καρδιά που στάζει και γελάει ταυτόχρονα. Ναι, στα credits εμφανίζονται ολόκληρα ωδεία και καθεδρικοί ναοί, η London Symphony Orchestra, καταλανικές χορωδίες, οι γνώριμοι συνοδοιπόροι του MOTOMAMI, Noah Goldstein και Dylan Wiggins, ο Pharrell, και οι λεπτοδουλεμένες ενορχηστρώσεις της Caroline Shaw και της Angélica Negrón. Κι όμως, στο κέντρο μένει η φωνή. Αυτή είναι το άστρο που δείχνει τον δρόμο.
Με οδηγό εκείνη, λοιπόν, το LUX προχωρά σαν σταυροφορία για να αποσπάσει από τα σύγχρονα σκοτάδια του κόσμου μας το μυστήριο του τι σημαίνει «ανθρώπινο». Από την πρώτη στιγμή, στο "Sexo, Violencia, y Llantas", υψώνει τη σημαία: «Τι όμορφο θα ήταν», λέει, «να γεννιέσαι εδώ κάτω, να ανεβαίνεις στον ουρανό και να επιστρέφεις πάλι πίσω». Το υπόλοιπο άλμπουμ είναι το ταξίδι αυτής της διαδρομής, από την αρχή ως το τέλος.
Το αφηγείται μέσα από αποκαλύψεις φλαμένκο και pop που μοιάζουν με κάποια εξομολόγηση σε άδειο δωμάτιο ("La Rumba Del Perdon"), μέσα από βαλσάκια που ακούγονται σαν χυδαίες προσβολές και χάδια την ίδια στιγμή ("La Perla"), μέσα από οπερατικές φουσκοθαλασσιές υπαρξιακού τρόμου που σχεδόν σε γονατίζουν ("Porcelana", "Memoria"), και τραγούδια που δεν έχουν καν όνομα είδους, λες και γεννήθηκαν από κάποιο αλλόκοτο όνειρο και απλώς πέρασαν από το μικρόφωνο για να υλοποιηθούν ("Focu’Ranni", "Novia Robot").
Και μετά το υπέροχο "Mio Christo Piange Diamanti", στο οποίο η φωνή της δακρίζει στα σκαλοπάτια του Θεού, έρχεται η στιγμή του πρώτου single στο σώμα του άλμπουμ, το "Berghain" με την Björk και τον Yves Tumor, σε ένα τρίλεπτο εφιαλτικό κονσέρτο. Το ενδιαφέρον εδώ δεν είναι ότι η pop συναντά την κλασική, αυτό έχει συμβεί ξανά και ξανά. Είναι ότι η αυτή η συνάντηση γίνεται εντός της ίδιας της Rosalía: η φλαμένκο παιδεία της, οι σπουδές της, το σώμα της, η γλώσσα της, όλα γίνονται ένα όργανο που παίζει ήδη μια μουσική χωρίς διαχωρισμούς, αφού καμία pop δεν «αναβαθμίζεται» εδώ και καμια κλασική μουσική δεν «εκσυγχρονίζεται». Απλώς, καταλαβαίνουμε, και αναγνωρίζουμε ότι οι διαχωριστικές μας γραμμές, αυτέ που είχαν διαχωρισει από την αρχή τις φόρμες, ήταν εξαρχής μυθολογίες.
Άρα, έχουμε να κάνουμε με ένα άλμπουμ που δεν μοιάζει ούτε με το El Mal Querer, ούτε με το ΜΟΤΟΜΑΜΙ. Είναι λιγότερο εξωστρεφές, περισσότερο ακουστικό, σχεδόν εξομολογητικό, αλλά χωρίς να γίνεται εξομολόγηση. Και ίσως εδώ βρίσκεται η μεγαλύτερη του πρόκληση: δεν προσφέρει "χιτ" αυτούσια. Προσφέρει χώρο. Προσφέρει σημεία που μπορεί να "δανειστεί" ο κάθε σύγχρονος DJ και να φτιάξει hard-techno θαύματα με τα θραύσματα της φωνής της. Μόνο που ο χώρος, εκεί που βρίσκεται η σημερινή Rosalía, θέλει χρόνο και αφοσίωση για να εξερευνηθεί η κάθε γωνία του.
Το LUX μοιάζει σαν μια νέα, παράξενη γραφή για τη γυναικεία διασημότητα, σαν να ξαναγράφεται η Βίβλος από μια γυναίκα μπροστά από καθρέφτες, την ώρα του μακιγιάζ, την ώρα που σιδερώνει, την ώρα που ιδρώνει από ηδονή ή την ώρα που εξομολογείται στον εαυτό της τις κρυφές προσευχές της. Στο "Sauvignon Blanc" υπόσχεται πως θα κάψει τα σύμβολα της ευμάρειας της, τη Rolls-Royce και τα Jimmy Choos, λες και η λύτρωση περνάει από τη φωτιά της απάρνησης και το άγχος της πολυτέλειας. Στο "Reliquia" παραδέχεται πως τη καρδιά της δεν την ένιωσε ποτέ δική της, πως η φήμη την παίρνει και τη σηκώνει σαν εξιλαστήριο θύμα σε θυσία, αφήνοντάς την ως κειμήλιο στα χέρια του πλήθους. Και στο πανέμορφο "Dios es un stalker", το οποίο θα μπορούσε να είναι και το επόμενο single (αφού το φαντάζομαι σε δεκάδες remix από γνωστούς και άγνωστους), η Rosalía γίνεται μια Θεότητα με ρωγμές, με σπασίματα (καταπληκτικά αυτά της φωνής της), με πληγές... Μια Θεότητα που ξέρει πως η εμμονή δεν είναι παρά μια ανθρώπινη σκιά του πόθου. «Είμαι ο λαβύρινθός σου», ψιθυρίζει, πάνω σε καθαρό μπάσο και χορωδιακές δαντέλες, σαν προσευχή που έχει ήδη χάσει την πίστη της αλλά συνεχίζει να ψάλλει, γιατί δεν έχει άλλο τρόπο να υπάρξει.
Πριν κυκλοφορήσει το LUX, η Rosalía πρότεινε στο κοινό της: να το ακούσει με ακουστικά, στο σκοτάδι. Σαν μια απόπειρα διαφυγής από τον κατακλυσμό των βίντεο των τριών δευτερολέπτων. «Όσο πιο βαθιά μπαίνουμε στην εποχή της ντοπαμίνης, τόσο περισσότερο θέλω το αντίθετο», είπε στους New York Times. Ξέρει πως ζητάει πολλά. Ίσως όμως απλώς ζητάει να νιώσουμε ξανά. Όποιος δεχτεί την πρόσκληση, ανταμείβεται. Παρά το ορχηστρικό του εύρος και την τελετουργική του σοβαρότητα, το άλμπουμ είναι εξαιρετικά σύγχρονο, οι παραγωγικές λεπτομέρειες κόβουν σαν γυαλί, οι ρυθμικές φράσεις της pop και του hip-hop περνούν ανάμεσα στις οπερατικές κορυφώσεις σαν νεύματα σε μια εποχή που έχει πάψει να αναπνέει βαθιά και αργά. Και παρ' όλα αυτά, η Rosalía δεν πνίγεται μέσα σε αυτή την τωρινή της σύλληψη. Τραγουδά σε 14 γλώσσες, κινείται ανάμεσα σε τέσσερα μέρη, δανείζεται από τη μυστικιστική σκέψη της Simone Weil, και όμως βρίσκει τρόπο να μην γίνει ποτέ εγκλωβισμένη εικόνα της ίδιας της της φιλοδοξίας.
Το LUX είναι θρασύ, αλλά δεν είναι αλαζονικό. Είναι απαιτητικό, αλλά όχι απροσπέλαστο. Θέλει χρόνο, αλλά δίνει χώρο.
Οπότε, σβήσε τα φώτα. Άσε το άλμπουμ να απλωθεί. Και μετά, όχι βιαστικά, όχι αποφασισμένα, ας μείνει η ερώτηση να κρέμεται στον αέρα, σαν μια τελευταία νότα που δεν λέει να σβήσει: Κι αν αυτό είναι πράγματι το άλμπουμ της χρονιάς;
