Έχει ενδιαφέρον αυτή η σύμπραξη του Μανώλη Μητσιά με τον Γιάννη Σπανό, για πολλούς λόγους. Κυριότερος ανάμεσά τους, το ότι πρόκειται για μεγάλη παραγωγή: μπορείτε να δείτε το πλήθος των μουσικών, το στούντιο, τα ονόματα των υπευθύνων παραγωγής για να καταλάβετε ότι είναι δίσκος που μπορεί να κυκλοφόρησε με φύλλο της εφημερίδας Τα Νέα, μοιάζει όμως να έρχεται από τις καλές ημέρες των 1990s –για να μην πάω παλαιότερα. Επίσης, ο Μανώλης Μητσιάς συγκαταλέγεται στις προσωπικές μου αδυναμίες, όπως συμβαίνει και με χιλιάδες ακόμα ακροατές. Του Γιάννη Σπανού πάλι δεν είμαι μεν ο φανατικότερος οπαδός, πρόκειται όμως για συνθέτη που σαφώς ξεχωρίζει, μεταξύ άλλων και για το ήθος με το οποίο έχει σταθεί στην ελληνική μουσική πραγματικότητα.
Η εδώ προσπάθεια του Σπανού να πλησιάσει τον Καβάφη (είναι πολύ σωστή η ονομασία του δίσκου) έχει τις προκλήσεις, τις συμπαθητικές στιγμές, αλλά και τις αποτυχίες της –και λυπάμαι που το γράφω αυτό. Λυπάμαι, διότι είναι ειλικρινής η προσπάθεια του συνθέτη: ούτε κατά διάνοια δεν διάβασε επιδερμικά τον μεγάλο Αλεξανδρινό ποιητή και ούτε τσαπατσούλικα προσπάθησε να περατώσει τις συνθέσεις· και το ίδιο ισχύει και για τις ενορχηστρώσεις του Γιώργου Παγιάτη, ο οποίος έπαιξε επίσης μεταλλόφωνο, πιάνο και πλήκτρα.
Βρήκα εντούτοις λάθος την εισαγωγή της τζαζ στον βιόκοσμο του συγκεκριμένου δίσκου, μιας και η μουσική αυτή δεν έχει σχέση ούτε με τον Καβάφη, ούτε και με την πραγματικότητα της Αλεξάνδρειας: παρά τις ομοιότητές της σε επίπεδο διαπολιτισμικότητας, η αιγυπτιακή πόλη δεν είναι Καζαμπλάνκα, ώστε να ακούμε το "Play It Again Sam". Ένας συνθέτης, ασφαλώς, επιτρέπεται να είναι όσο freestyle επιθυμεί. Ωστόσο το τελευταίο παύει νομίζω ν' αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα, όταν έρχεται σε σύγκρουση με την ιστορικότητα. Και στα ποιήματα του Καβάφη δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά σε τέτοια ηχοχρώματα. Φανταστείτε, ας πούμε, να απέδιδε κάποιος τη saga του Μίκη Θεοδωράκη με αυστραλιανά ντιτζεριντού...
Μην ακουστούν όμως ως χλεύη τα παραπάνω, δεν εκφράζω παρά μόνο την απορία μου. Η οποία δεν έχει να κάνει μόνο με την επιλογή της τζαζ, μα και με την άστοχη χρησιμοποίησή της. Εκπλήσσομαι, λ.χ., διότι ένας εξέχων συνθέτης σαν τον Σπανό καταφεύγει σε έναν ήχο σαξοφώνου που λες και ξεθάφτηκε σε επίπεδο ηχοληψίας από τη δεκαετία του 1980, όταν η λογική ήθελε το όργανο να ηχεί καθαρότατο και χωρίς αντηχήσεις.
Εκεί όμως που πραγματικά έμεινα κάγκελο ήταν στις μελωδίες. Γιατί το σαξόφωνο που άκουγα ηχούσε σαν να προέρχεται από απόφοιτο ωδείου και όχι από τζαζ οργανοπαίχτη: στο παίξιμο του Ρήγα Σαριτζιώτη δεν διακρίνονται φρεζαρίσματα, ούτε και υπάρχει η έννοια της πίεσης πάνω στο καλάμι του επιστομίου –σάμπως κάτι τέτοιο ν' αποτελεί ιεροσυλία. Ας θυμηθούμε μόνο πού παιζόταν η μουσική αυτή στην εποχή του Καβάφη και ποιες ήταν οι κοινωνικές της συνισταμένες. Επιπλέον, από τη στιγμή που βάλαμε την τζαζ στο παιχνίδι, δεν υπάρχει θέση για νότες με τόσο καρτεσιανή λογική, οι οποίες καμία σχέση δεν έχουν με τα α-λα-Ταγγέρη τζαζ κλαμπ που υπαινίσσεται ο ήχος. Ως εκ τούτων, κρίνονται μετέωρα και τα άλματα/επιχειρήματα του Κώστα Γεωργουσόπουλου περί τζαζ και Νέας Ορλεάνης στο εισαγωγικό σημείωμα: η παρουσία του στα liner notes ενός δίσκου δεν γίνεται να δικαιολογείται μόνο από το γεγονός ότι χειρίζεται άριστα την ελληνική ή από το ότι δουλεύει στα Νέα.
Πάνω σ' αυτές τις συνθέσεις, ο Μανώλης Μητσιάς προσπαθεί, αλλά δεν μπορεί να πατήσει: δεν γίνεται ούτε spoken word να κάνει, μα ούτε και σε τζαζ δρόμους να βαδίσει πειστικά. Απομένει έτσι μόνο η από εκ καρδιάς ερμηνεία του σε συνθέσεις όπως τα "Κεριά" ή το "Έτσι Πολύ Ατένισα", όπου πλέκεται γοητευτικά η αντήχηση της ντοπιολαλιάς στη φωνή του με τον ιδιαίτερο λόγο του Καβάφη όταν αυτός απαγγέλεται/τραγουδιέται.
Πέρα πάντως από τις όποιες αστοχίες επισημάνθηκαν παραπάνω, αυτό που σαφώς εκτιμά κανείς στο Πλησιάζοντας Τον Καβάφη είναι η προσπάθεια του Γιάννη Σπανού πάνω στο πρωτογενές υλικό. Το ένα δεν αναιρεί τελικά το άλλο και πολύ χαρούμενοι είμαστε που ο συνθέτης δεν ακολουθεί το άρπα κόλλα ρεύμα, το οποίο έχουμε παρακολουθήσει ακόμα και σε τέτοιες δύσκολες περιπτώσεις μετουσίωσης.
{youtube}xgOu8n3Q{/youtube}
