Υπάρχει μια φράση που χρησιμοποιούν οι ίδιοι οι Ex, ως κατακλείδα στο σημείωμα με το οποίο προωθούν τον παρόντα δίσκο στην ιστοσελίδα τους: «always on the move, but always sound like The Ex». Μολονότι σε ανάλογες περιπτώσεις (αυτo)προώθησης είθισται τα επιχειρήματα ή τα αξιώματα που διατυπώνονται να είναι από απλώς αληθοφανή έως ξεκάθαρες υπερβολές, η συγκεκριμένη φράση καταφέρνει να συνοψίσει περίφημα την ουσία της 34ετούς πορείας της ολλανδικής μπάντας.
Κατ' αρχάς διότι από την πορεία αυτή λείπει το στοιχείο του εφησυχασμού: η κίνηση ωθείται από τη διαρκή δημιουργική περιέργεια των Ex, η οποία –αφού πρώτα τους βοηθά να εκλεπτύνουν σημαντικά το αναρχοπάνκ των πρώτων ημερών, εισάγοντας συγγενή στοιχεία, λ.χ. από το no wave ή το post punk– τους οδηγεί αργότερα σε μπόλικες διακλαδώσεις και πλαγιοδρομήσεις, από τον ελεύθερο αυτοσχεδιασμό και την τζαζ, έως τα αιθιοπικά μοτίβα. Ένα βήμα τη φορά, έτσι ώστε τα νέα στοιχεία να εμπεδώνονται στον κώδικά τους και όχι να καταναλώνονται βιαστικά. Διότι, οσοδήποτε μακριά από τον πυρήνα του ήχου τους κι αν προχωρούσαν, αυτός ο κώδικας παρέμενε πάντοτε διακριτός. Ήταν (και είναι ακόμα δηλαδή) η ηχητική σφραγίδα των Ex, ένας χαρακτήρας πάντα ανοικτός και δεκτικός σε ερεθίσματα, μα οπωσδήποτε διαμορφωμένος μέσα στη δική του εσωτερική λογική –πολλές φορές και μέσα στις δικές του εσωτερικές αντιφάσεις. Άλλωστε οι Ex ποτέ δεν ευαγγελίστηκαν την τελειότητα· στην ουσία τους, δεν έπαψαν ποτέ να είναι μια πανκ μπάντα, απλώς λέγοντας «πανκ» εννοούσαν κάτι πολύ παραπάνω από μία ακόμη διαφοροποίηση στυλ ή ύφους.
Δεν είναι λοιπόν παράξενο το ότι οι Ex προσελκύουν συνεργασίες με σημαντικούς μουσικούς. Έτσι συμβαίνει και στο Enormous Door, όπου συνεργάζονται με δύο διόλου ευκαταφρόνητα μεγέθη της σύγχρονης περιπετειώδους τζαζ, τους σαξοφωνίστες Mats Gustafsson (βαρύτονο) και Ken Vandermark (άλτο, βαρύτονο, αλλά και κλαρινέτο), οι οποίοι απαρτίζουν τους Brass Unbound μαζί με τον Roy Paci (τρομπέτα) και τον Wolter Wierbos (τρομπόνι). Η παρούσα ηχογράφηση αποτελεί απλώς ένα στάδιο της εν λόγω συνεργασίας, η οποία από το 2010 μέχρι σήμερα συνεχίζει να διαμορφώνεται σε σχετικά συχνές ζωντανές εμφανίσεις –άλλωστε οι Ex είναι ένα κατ’ εξοχήν live συγκρότημα.
Το παραπάνω δεδομένο (το ότι δηλαδή μεσολάβησαν ήδη δύο χρόνια από την πρώτη συνάντηση των δύο τετράδων μέχρι την περίοδο των ηχογραφήσεων –τον Ιούνη του 2012 στο στούντιο του Roy Paci στο Λέτσε), εξηγεί περαιτέρω το εξαιρετικό δέσιμο των πνευστών στο μουσικό σώμα των Ex. Οι Brass Unbound «κλειδώνουν» μέσα στις ενορχηστρώσεις των Ολλανδών και ενδυναμώνουν τα εκφραστικά τους εργαλεία, λειτουργώντας πολλές φορές ως το μελωδικό αντίβαρο στα ρυθμοκεντρικά τους μοτίβα, οξύνοντας ακόμα περισσότερο τις εντάσεις και κάνοντάς τις ταυτόχρονα περισσότερο διεξοδικές. Ένα καλό παράδειγμα/απόδειξη των παραπάνω είναι το “Bicycle Illusion”, τραγούδι που περιέχεται και στο άλμπουμ Catch My Shoe εκτελεσμένο μόνο από την τετράδα των Ex. Εδώ διατηρεί ακριβώς την ίδια δομή, με τη διαφορά ότι το παιχνίδι (στην εισαγωγή ή στη γέφυρα) περνά από τις κιθάρες στα πνευστά, αποκτώντας έτσι ένα πιο σίγουρο μελωδικό υπόβαθρο. Χώρια που, όταν κιθάρες και πνευστά συγκλίνουν στον γενικευμένο παροξυσμό του φινάλε, βρίσκεται μέσα στο χάος μια χρυσή τομή μεταξύ πανκ και ελεύθερης τζαζ.
Μιλώντας πιο γενικά, ίσως να περίμενε κανείς τα πνευστά να επηρεάσουν πιο ριζικά το τελικό αποτέλεσμα, να μην είναι δηλαδή «απλώς» ένα ενορχηστρωτικό (πολύ-)εργαλείο. Όμως το Enormous Door είναι ξεκάθαρα ένας δίσκος των Ex (έστω και με πλουσιότερη απ’ ό,τι συνήθως ενορχήστρωση) και ως τέτοιος θα πρέπει να αξιολογηθεί. Πέραν λοιπόν αυτής της εξτρά διάστασης την οποία προσδίδουν οι Brass Unbound, καλό θα ήταν να σταθούμε για λίγο ξανά στον κώδικα των Ex και στο πώς αυτός (επανα) διαμορφώνεται, υπό το πρίσμα και των προσφάτων εμπειριών τους.
Λογικά, ένας τέτοιος συνειρμός μας φέρνει στην Αφρική. Πρώτα-πρώτα μέσω δύο διασκευών: του “Belomi Benna”, θέματος από την αιθιοπική παράδοση που έκανε γνωστό ο Mahmoud Ahmed (εδώ το τραγουδά η ντράμερ Katherina Bornefeld) και του “Theme From Konono”, το οποίο βασίζεται σε σύνθεση των Κονγκολέζων Konono No 1 και έχει διασκευαστεί από τους Ex και στο παρελθόν –εμφανιζόμενο με διαφορετική μορφή στον δίσκο Turn του 2004. Αμφότερα τα κομμάτια, βεβαίως, είναι περασμένα από το αισθητήριο των Ολλανδών, το μεν πρώτο εκφέροντας κάτι που θα μπορούσε να ονομαστεί και ethio-punk (κατά το ethio-jazz του Mulatu), το δε δεύτερο καταλήγοντας σε ένα φινάλε παρόμοιο (αν και ελαφρώς ηπιότερο) με του “Bicycle Illusion”. Επιπλέον, υπάρχει και μια γενικότερη αίσθηση με την οποία το συγκρότημα μπολιάζει το γκρουβ του και κάποιες διάσπαρτες μελωδίες, παραπέμποντας στη βαθιά εκτίμηση που τρέφουν προς τις μουσικές της αφρικανικής ηπείρου.
Εν πολλοίς, λοιπόν, οι Ex του Enormous Door είναι οι Ex που ξέραμε και από το παρελθόν, με μικρές μα ουσιαστικές διαφοροποιήσεις –τόσο ώστε να καταδεικνύεται και η αλήθεια της φράσης που αναλύσαμε στην εισαγωγή. Ευνοήτως, το παρελθόν αυτό πατάει πιο πολύ στο Catch My Shoe, στον πρώτο δηλαδή δίσκο στον οποίον ο Arnold de Boer αντικατέστησε στα φωνητικά τον G.W. Sok. Όπως και τότε (στο 2010), η ενεργητικότητα του de Boer αλλάζει κατά τι τον προσανατολισμό της μπάντας, καλύπτοντας παράλληλα επαρκώς ό,τι χάνεται σε πολιτική ορμή από τους στίχους και τις απαγγελίες του Sok. Κατά τα λοιπά, η Katherina Bornefeld εξακολουθεί να στηρίζει με τις κυκλικές της φράσεις τη ραχοκοκαλιά των Ex, ο Andy Moor συνεχίζει να είναι ο πανταχού παρών συνδετικός κρίκος και ο Terrie Hessels πυροδοτεί και πάλι, κατά το δοκούν, τις γνωστές του γκραγκαγκρούγκες.
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε ότι, χωρίς να βγάζει μάτια, το Enormous Door δεν δυσκολεύεται να πείσει πως η ιδέα των Ex να καλέσουν ένα τέτοιο κουαρτέτο πνευστών υπήρξε εξαιρετική, κάνοντας να φαίνεται χωρίς ιδιαίτερο νόημα η ευθεία σύγκριση με αντίστοιχες απόπειρες του παρελθόντος. Δείχνει επίσης και μια μπάντα η οποία, παρά τα 30+ χρόνια στο κουρμπέτι, ακόμα προτιμά να θέτει τον εαυτό της ενώπιον ερωτημάτων, παρά να ανακυκλώνει απαντήσεις· να δοκιμάζει, να προσαρμόζει και να προσαρμόζεται. Φαίνεται με άλλα λόγια πως (ευτυχώς) η σύνταξη για τους Ex είναι ακόμα μακριά…
{youtube}hxnKQkhLaVA{/youtube}
