Όσοι ασχολούμαστε με τα κόμικ, γνωρίσαμε και αγαπήσαμε τα σκίτσα και τις ιστορρίες του Ηλία Κυριαζή με εκείνο το ΜANIFESTO, που δημοσιεύτηκε αρχικά σε δύο κύκλους στο ένθετο «9» της εφημερίδας Ελευθεροτυπία από το 2003 έως το 2008. Αναγνωρίζαμε τότε στον ήρωα του κόμικ, τον Βίκτωρα, έναν από εμάς, έναν εικοσάρη που αγαπούσε τρελά τις ταινίες και τα κόμικς και πολύ θα ήθελε να αγαπάει και κάποια κοπέλα. Οι καθημερινές περιπέτειες του ίδιου και των φίλων του, του Άλκη, του Λόγκαν και της Τιτίκας, ήταν γεμάτες ανελέητους διαφημιστές, σπαθοφόρους λάτρεις του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, αιματηρούς κουκουναροπόλεμους, το πανταχού παρόν πνεύμα του Spider-Man και μια βαθιά ανειλικρινή βουτιά στο goth.
Είκοσι και πλέον χρόνια μετά ο Ηλίας Κυριαζής έχει εξελιχθεί με μια σειρά από δημιουργίες σε ένα από τους σπουδαιότερους Έλληνες σεναριογράφους/σχεδιαστές κόμικ, με αξιοσημείωτη καριέρα στο εξωτερικό, κυρίως στις ΗΠΑ.
Η τελευταία δημιουργία του έχει τον τίτλο Όσα Επιθυμήσαμε και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μικρός Ήρως. Τη νύχτα που ένας μυστηριώδης κομήτης περνάει πάνω από τη Γη, μια ομάδα παιδιών συναντά ένα υπερφυσικό ον που υπόσχεται να τους πραγματοποιήσει από μια ευχή, αλλά αργούν πολύ και ο κομήτης περνάει. 35 χρόνια αργότερα, ο κομήτης επιστρέφει… και οι ευχές τους αρχίζουν να πραγματοποιούνται.
Το Όσα Επιθυμήσαμε περιγράφει τις περιπέτειες ενηλικίωσης έξι φαινομενικά αταίριαστων εφήβων και συγχρόνως εξερευνά μια σειρά από κοινωνικούς προβληματισμούς – έμφυλες και φυλετικές διακρίσεις, κοινωνική απομόνωση, τεχνολογία, εξουσία. Οι επιθυμίες, τα ελαττώματα και οι αδυναμίες των χαρακτήρων βάζουν σε τεστ τη σπαρακτική ανθρωπιά τους, όμως όταν η σχέσεις τους δοκιμάζονται και όταν συναισθάνονται τον κίνδυνο που τους απειλεί, συνασπίζονται παρά τις διαφορές τους και τον αντιμετωπίζουν συλλογικά.
Όπως σημειώνει στην εισαγωγή του ο ιστορικός τέχνης Γιάννης Κουκουλάς, «Είναι η απόδειξη ότι ο συμπεριληπτικός ρεαλισμός δεν είναι μονόδρομος και η τέχνη δεν είναι ανάγκη να απονευρωθεί και να εκπέσει σε στρατευμένο ντοκιμαντέρ διακηρυκτικών τσιτάτων για να υπηρετήσει τις σύγχρονες απαιτήσεις. Η δεξιοτεχνία του/της δημιουργού της είναι αυτή που θα την σώσει από τον πνιγμό στην άβυσσο μιας πολιτικά ορθής βαρεμάρας διδακτισμού».
Ο Ηλίας Κυριαζής γεννήθηκε το 1978. Αφού πήρε το πτυχίο του στο interior design, εργάστηκε για δύο χρόνια στη διαφήμιση ως storyboarder και animator. Κέρδισε το πρώτο βραβείο στον 1ο πανελλήνιο διαγωνισμό της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία» και του Καλλιτεχνικού Σχολείου «ΑΚΤΟ» και ξεκίνησε μια 7ετή συνεργασία με το περιοδικό κόμικς 9, ένθετο της Ελευθεροτυπίας. Δημιούργησε τη σειρά κόμικς Manifesto (συλλέχτηκε σε μορφή graphic novel το 2004) και το σίκουελ της Manifesto Δύο (συλλογή το 2008), Blood Opera (συλλογή το 2003), Σε Βλέπω, Blockbuster, Ένα Τσιγάρο Χρόνος και άλλα.
Μαζί με άλλους καλλιτέχνες που κέρδισαν βραβεία στο διαγωνισμό Ελευθεροτυπία συνδημιούργησε την ανθολογία κόμικς Subart Comics που οδήγησε στη δημιουργία της Giganto Books. Μέσω του Giganto δημοσίευσε τη συνεργασία κόμικ Turta, συνεπιμελήθηκε και συμμετείχε στην ανθολογία υπερηρώων Blast Comics, επιμελήθηκε την ανθολογία γυναικών καλλιτεχνών Mistress. Ο Giganto δημοσίευσε επίσης, σε περιορισμένη έκδοση, μια συλλογή από τις εικονογραφήσεις του με τίτλο Dirty Launtry. Ως μέλος της ομάδας Subart εργάστηκε στο εικαστικό μέρος (αφίσες, σκηνικά, πρόγραμμα κ.λπ.) της μουσικής παράστασης του 2004 των Φοίβου Δεληβοριά και Ζακ Στεφάνου, Fanzine.
Σχεδίασε το comic strip «Στη Μέση Ο Μανώλης» για το περιοδικό/site 10%, έγραψε και σχεδίασε το strip «Girl On Girl» για το City Uncovered καθώς και το stip «JFGI» για το περιοδικό του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.
Για τα έργα του τιμήθηκε με το βραβείο Καλύτερου Σεναρίου στο Φεστιβάλ Κόμικ του Βελιγραδίου και τα Βραβεία Comicdom Καλύτερου Καλλιτέχνη, Καλύτερου Σεναριογράφου, Καλύτερης Διήγησης και Καλύτερης Ανθολογίας.
Ο Ηλίας Κυριαζής μιλάει στο Avopolis:
Πώς προέκυψε η ιδέα για το νέο σου κόμικ, το Όσα Επιθυμήσαμε;
Από παιδί πάντα ήθελα πράγματα που δεν είχα. Κάθε στιγμή που το μυαλό μου δεν ήταν απασχολημένο με το τώρα, ταξίδευε και έχτιζε λεπτομερείς φαντασιώσεις για το ό,τι ένιωθα ότι θέλω. Αυτό συνέβαινε στα δέκα, συνέβαινε στα είκοσι, συνέβαινε στα σαράντα. Και κάποια στιγμή αναρωτήθηκα τι θα γινόταν αν αυτές οι επιθυμίες δεν ανανεώνονταν με τα χρόνια.
Αφηγηματικά, πώς κατάφερες να ισορροπήσεις τις ιστορίες των έξι βασικών διαφόρων χαρακτήρων; Ποιες ήταν οι κυριότερες δυσκολίες που αντιμετώπισες προκειμένου να αποδώσεις τις ενδόμυχες σκέψεις και επιθυμίες τους με τα σχέδιά σου;
Η κυρία δυσκολία -επειδή το έκανα για πρώτη φορά- ήταν αυτό ακριβώς, να ισορροπήσω ένα μεγάλο καστ χαρακτήρων και να δομήσω την ιστορία έτσι ώστε να μην μπερδεύει ή κουράζει. Όλο το σενάριο γράφτηκε με χρωματιστά χαρτάκια, ξεχωριστό χρώμα για κάθε ήρωα, ξεχωριστό χαρτάκι για κάθε σκηνή, που τους άλλαζα συνεχώς τη σειρά. Όσο για το δεύτερο σκέλος δε θα έλεγα ότι αντιμετώπισα πρόβλημα. Η εκφραστικότητα ήταν πάντα κάτι στο οποίο έδινα προτεραιότητα με το σχέδιο μου οπότε πια μου βγαίνει αβίαστα πιστεύω.
Θα ήθελες να μας πεις δύο λόγια για τα σχέδια, για την τεχνοτροπία που ακολουθείς σ’ αυτή τη δουλειά σου;
Το «όσα επιθυμήσαμε» ήθελα να είναι το κόμικ που θα μπορεί να διαβάσει ο οποιοσδήποτε ακόμα κι αν είχε να πιάσει μικιμάου στα χέρια του από παιδί. Οπότε ήθελα κάτι ξεκάθαρο, πολύχρωμο και ευκολοδιάβαστο χωρίς να παύει να είναι ελκυστικό στο μάτι. Πήγα με τον πιο κλασικό και δοκιμασμένο τρόπο, σχέδιο με μελάνι στο χέρι και ψηφιακός χρωματισμούς με κατά βάσης πλακάτα χρώματα. Ως μέθοδος είναι το ίδιο που έκανα είκοσι χρόνια πριν. Ως αποτέλεσμα όμως διαφέρει ακριβώς επειδή για μένα έχουν περάσει αυτά τα χρόνια. Κάτι που δένει θεματικά με το κόμικ, φυσικά.
Στο Όσα Επιθυμήσαμε οι χαρακτήρες είναι ομοφυλόφιλοι, μαύροι, άτομα με αναπηρία, άτομα που έχουν πραγματοποιήσει αλλαγή φύλου. Ανήκουν κατά κάποιο τρόπο στους «ευάλωτους» ή στους «μειονοτικούς» των σύγχρονων κοινωνιών. Πιστεύεις ότι είναι σημαντική η αναπαράστασή τους στην τέχνη, γενικότερα στη δημόσια σφαίρα, κατά τρόπον ώστε η διαφορετικότητα να μην οδηγεί στον στιγματισμό και στον κοινωνικό αποκλεισμό τους;
Μωρέ, σημαντική είναι και, ναι, η αναπαράσταση καλό πράγμα, ναι… αλλά θα στο πάω από άλλη σκοπιά. Εφόσον μαύροι, ανάπηροι, ομοφυλόφιλοι δεν είναι πλάσματα της φαντασίας μας, εφόσον υπάρχουν στην πραγματική ζωή, γιατί να μας κάνει την παραμικρή εντύπωση όταν τους συναντάμε σε ένα έργο που απεικονίζει την πραγματική ζωή; Κακώς βαφτίζουμε τη συμπερίληψη σαν πράξη που απαιτεί συνειδητή προσπάθεια ενώ θα έπρεπε να χαρακτηρίζουμε έτσι τον αποκλεισμό φυλών ή σεξουαλικοτήτων.
Το κόμικ θεματικά συνιστά ένα σχόλιο πάνω στη διαφορετικότητα, στο πώς ορίζει ο καθένας μας την προσωπική του ταυτότητα – συχνά κόντρα σε εξωτερικούς περιορισμούς ή σε περιβάλλοντα καταπίεσης. Πώς τοποθετείσαι στην αντιπαράθεση μεταξύ woke κουλτούρας και antiwoke;
Επέτρεψε μου να χαρακτηρίσω μπούρδες όλα αυτά περί woke-antiwoke. Μέχρι κάποιος πολέμιος της μου ορίσει ΤΙ είναι αυτή η «woke κουλτούρα» και ΓΙΑΤΙ είναι πρόβλημα θα συνεχίσω να είμαι πλήρως απαξιωτικός. Και αυτό τον ορισμό που ζηταω δεν τον έχω λάβει τόσα χρόνια τώρα οπότε δε βλέπω να αλλάζει η στάση μου.
Πιστεύεις ότι η ρεαλιστική πραγματικότητα τελικά συντρίβει ή έστω απομαγεύει τις παιδικές/εφηβικές φαντασιώσεις, όπως συμβαίνει με τους ήρωες του κόμικ; Οι ήρωες εμφανίζουν μεταξύ τους χτυπητές διαφορές και αντιθέσεις, που ενίοτε μπορεί να καταλήξουν σε σφοδρές αντιπαραθέσεις. Κι όμως, τελικά συσπειρώνονται για ν’ αντιμετωπίσουν το «κακό». Ήθελες να περάσεις ένα μήνυμα για τη δύναμη της συλλογικής αντίστασης στην εποχή του ακραίου ατομικισμού που ζούμε;
Αν μιλάμε γενικά θεωρώ ότι είναι μεγάλη νίκη για κάποιο άτομο να καταφέρνει να διατηρήσει την παιδικότητα του και να μην αφήσει την ενήλικη πραγματικότητα να την συντρίψει. Και αν μιλάμε για το κόμικ η αγάπη για τους φίλους σου είναι από τα καλύτερα πράγματα που μπορούμε να διασώσουμε από τα νεανικά χρόνια.
Έχουν περάσει 20 χρόνια από το Manifesto, που κατά κάποιο τρόπο σε καθιέρωσε. Με ποιους τρόπους πιστεύεις ότι έχεις εξελιχθεί ως δημιουργός; Κατά πόσο έχει διαφοροποιηθεί η σκέψη σου για τα πράγματα; Για παράδειγμα, οι ήρωας στο Όσοι επιθυμήσαμε δείχνουν πιο ευπροσάρμοστοι στις αλλαγές σε σχέση με τον Βίκτωρα στο Manifesto, που πίστευε ότι θα παρέμενε εσαεί φρικιό. Κατά πόσο αντανακλούν τη σημερινή αντίληψη του δημιουργού τους;
Ε, μετά από 20 χρόνια μιλάμε αναγκαστικά για τη μέρα με τη νύχτα. Μπορώ να δω με αγάπη το Manifesto αλλά δεν παύει να είναι η ματιά ενός εικοσάρη για τη ζωή. Στο Όσα Επιθυμήσαμε και οι ήρωες και ο δημιουργός είναι στη δεκαετία των 40 κι αυτό αλλάζει πολύ τα πράγματα. Μπορεί βέβαια αν είχε συνεχίσει η σειρά το Όσα επιθυμήσαμε να ήταν το Manifesto #26 ξέρω γω.
Έχεις συμμετάσχει ενεργά τη σκηνή των κόμικ στο εξωτερικό. Τι έχεις αποκομίσει από αυτές τις εμπειρίες;
Δουλεύω σχεδόν αποκλειστικά για την Αμερικανική αγορά από το 2008. Προφανώς είναι κάτι που με έχει κάνει πολύ πιο πλούσιο σε εμπειρίες. Δεν ξέρω πως θα ήταν τα κόμικς μου άμα δε μου είχε δοθεί αυτή η ευκαιρία. Αυτό δεν αλλάζει βέβαια το γεγονός ότι άλλο δέσιμο νιώθω με το χώρο των ελληνικών κόμικς. Το ιδανικό θα ήταν να συνεχίσει να επαναλαμβάνεται ό,τι συνέβη με το «What we wished for» / «Όσα επιθυμήσαμε», παράλληλες εκδόσεις και στις δύο γλώσσες.
Τι μουσική ακούς αυτό τον καιρό; Αν θέλεις, συγκεκριμένα παραδείγματα…
Δε θέλω να απαντήσω. Φοβάμαι ότι θα φάω πολύ δούλεμα άμα μάθουν οι αναγνώστες ότι τη βγάζω με συλλογές του στυλ «relaxing music for writing» στο YouTube.
Τι ετοιμάζεις για το άμεσο ή λίγο πιο μακρινό μέλλον;
Αυτές τις μέρες κυκλοφορεί το ακατάλληλο-για-ανηλίκους βιντεοπαιχνίδι μου «Hidden hijinks: no cats in the orgy, please!» και στο περιοδικό Heavy Metal δημοσιεύεται σε συνέχειες το dark fantasy κόμικ μου «Millstone». Παράλληλα δουλεύω -και μοιράζομαι τη διαδικασία στο Patreon- το νέο μου graphic novel «Derti Dogs», μια ιστορία ακατάπαυστης δράσης στα σκυλάδικα. Είναι το Toxic masculinity: the comic κατά ένα τρόπο.
Το νέο graphic novel του Ηλία Κυριαζή Όσα Πεθυμήσαμε, «ένας σύγχρονος μύθος για τις προσδοκίες, το κυνήγι της δύναμης και το κατά πόσο αυτό που θέλαμε να γίνουμε αντιστοιχίζεται με αυτό που πραγματικά είμαστε» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μικρός Ήρως.
