Ο Hermeto Pascoal, ο εκκεντρικός και απίστευτα παραγωγικός Βραζιλιάνος συνθέτης και αυτοδίδακτος πολυοργανίστας, πέθανε το Σάββατο στο Ρίο ντε Τζανέιρο σε ηλικία 89 ετών. Η οικογένειά του ανακοίνωσε τον θάνατό του μέσω των κοινωνικών δικτύων, ενώ το νοσοκομείο Samaritano Barra γνωστοποίησε πως η αιτία ήταν πολυοργανική ανεπάρκεια.
Γνωστός στη Βραζιλία ως «ο Μάγος» και «ο Τρελός Διάνοιας», ο Pascoal ξεχώριζε για την άγρια εμφάνισή του, μακριά αχτένιστα μαλλιά, πλούσια γενειάδα, παιδική αφέλεια. Πίσω όμως από αυτήν την εικόνα, υπήρχε μια αστείρευτη σοβαρότητα και πάθος για τη μουσική.
Στη διάρκεια της ζωής του έγραψε περισσότερα από 2.000 οργανικά κομμάτια, πολλά από αυτά με ιδιόρρυθμες ρυθμικές και αρμονικές δομές. Επιπλέον, οργάνωσε και ενορχήστρωσε εκατοντάδες συνθέσεις για άλλους μουσικούς, μεταξύ αυτών και τον Miles Davis, που τον είχε αποκαλέσει «έναν από τους σημαντικότερους μουσικούς στον πλανήτη».
Κύρια όργανά του ήταν το πιάνο και το φλάουτο. Ωστόσο, έπαιζε επίσης τενόρο και σοπράνο σαξόφωνο, κιθάρα, ντραμς, ακορντεόν, ευφώνιο, καθώς και μια πληθώρα από πνευστά, έγχορδα, πληκτροφόρα και κρουστά. Το πιο χαρακτηριστικό του γνώρισμα ήταν ότι συχνά συμπλήρωνε τον ήχο του με καθημερινά αντικείμενα, μετατρέποντάς τα (με μοναδικό τρόπο) σε εργαλεία μουσικής δημιουργίας που μόνο εκείνος μπορούσε να φανταστεί.
Μπάνια, τσαγιέρες, μπουκάλια με νερό κουρδισμένα σε διαφορετικές τονικότητες, τρόμπες ποδηλάτου, καρέκλες, κούκλες, αμόνια, ακόμη και τα γένια του ίδιου του Pascoal υπήρξαν ανάμεσα στα «όργανα» που αξιοποίησε. Κατά την ηχογράφηση του άλμπουμ Slaves Mass για τη Warner Bros. το 1976, έφερε στο στούντιο δύο ζωντανά γουρούνια και «έπαιξε» τους ήχους τους σαν να ήταν γκάιντες, εντάσσοντας τα ουρλιαχτά τους στη μουσική.
Το 2023, η περίφημη Juilliard School τού απένειμε τιμητικό διδακτορικό στη μουσική, το οποίο παρέδωσε ο κορυφαίος τρομπετίστας της τζαζ Wynton Marsalis. Απευθυνόμενος στον Pascoal ως «εξυψωμένο δάσκαλο», ο Marsalis τον χαρακτήρισε «μια επιβλητική κεντρική μορφή, της οποίας η επιρροή και η δημιουργικότητα γίνονται αισθητές σε κάθε γωνιά του κόσμου».
Ο Hermeto Pascoal Oliveira da Costa γεννήθηκε στις 22 Ιουνίου 1936, στο Olho d’Água das Flores, μια αγροτική κοινότητα στη φτωχική βορειοανατολική πολιτεία Alagoas της Βραζιλίας. Ως αλμπίνος, δεν μπορούσε να δουλέψει στα χωράφια κάτω από τον καυτό τροπικό ήλιο μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της αγροτικής του οικογένειας, κι έτσι παρέμενε στο σπίτι. Σε ηλικία επτά ετών έμαθε μόνος του να παίζει το μικρό ακορντεόν με κουμπιά του πατέρα του και άρχισε επίσης να φυσάει μια φλογέρα που είχε φτιάξει ο ίδιος από αποξηραμένη κολοκύθα.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ο Hermeto Pascoal είχε ήδη εδραιώσει τη φήμη του στον κόσμο της τζαζ, τόσο ως χαρισματικός μουσικός όσο και ως συμπαθής εκκεντρικός. Ο Miles Davis τον αποκαλούσε χαϊδευτικά «εκείνον τον τρελό αλμπίνο», ενώ στο περιοδικό DownBeat ο κριτικός Howard Mandel τον παρομοίαζε με άλλες δύο εμβληματικές φιγούρες: «παγκόσμιος ηγέτης όπως ο Sun Ra και τόσο αυθεντικός ατομικιστής όσο ο Rahsaan Roland Kirk».
Αν και συνέχισε να περιοδεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη, ο Pascoal επέστρεψε στη Βραζιλία για να ζήσει εκεί και, χάρη στη διεθνή του φήμη, μπόρεσε για πρώτη φορά να δημιουργήσει ένα μόνιμο δικό του συγκρότημα. Οι εμπορικές εμφανίσεις στη χώρα ήταν περιορισμένες, αλλά οι πρόβες του έγιναν θρυλικές για την αυστηρότητά τους, ενώ εκείνος και η μπάντα του ηχογράφησαν πολυάριθμα άλμπουμ σε ένα ιδίωμα που βασιζόταν στην τζαζ, αλλά περιλάμβανε και στοιχεία bossa nova και βραζιλιάνικης παραδοσιακής μουσικής.
Ο Hermeto Pascoal έφυγε, αλλά αφήνει πίσω του μια ανεκτίμητη κληρονομιά που γεφυρώνει τη μαγεία με την καινοτομία, την τρέλα με τη μεγαλοφυΐα.
