Σε ένα από τα τελευταία κεφάλαια του σπουδαίου βιβλίου Retromania (2011), ο Simon Reynolds καταπιάνεται με την έννοια του hauntology. Αρχικά αναφέρεται σε αυτό ως ένα φιλοσοφικό ρεύμα, το οποίο συλλαμβάνει το συλλογικό, μνημονικό ασυνείδητο ενός λαού· μετέπειτα, όμως, συζητάει τη μουσική του έκφραση, ως ηχητικού υπο-είδους που κουβαλάει τα φαντάσματα του παρελθόντος φέρνοντάς τα στο σήμερα. Και τελικά διερωτάται αν κάθε έθνος (και κάθε διαδοχική γενιά του) είναι ικανό να δημιουργήσει τη δικιά του hauntology εκδοχή, μέσα στην οποία θα συνυπάρχει η νοσταλγία για το παρελθόν, αλλά και η δίψα για ένα διαφορετικό μέλλον.
Οι συνθέσεις του σημαντικού, μα όχι τόσο γνωστού, Κυριάκου Σφέτσα για την Greek Fusion Orchestra είναι γραμμένες ήδη από τα 1970s. Επίσημα, όμως, κυκλοφόρησαν μόλις πριν λίγες μέρες μέσω του label Teranga Beat· και μοιάζουν ως ό,τι συγγενέστερο έχει η χώρα μας –και πιο συγκεκριμένα η γενιά του Πολυτεχνείου– στο δικό της hauntology. Η δίωρη δε εμφάνιση της νέας Greek Fusion Orchestra στο Six d.o.g.s για την παρουσίαση του δίσκου στάθηκε ως απόδειξη αυτού του ισχυρισμού, γεννώντας παράλληλα κι ένα, ρητορικής φύσεως, ερώτημα: τι θα γινόταν αν στην Ελλάδα είχαμε συντονιστεί πολιτισμικά με τον υπόλοιπο Δυτικό κόσμο στην ώρα μας;
Ίσως είχαμε τότε περισσότερους έξοχους μουσικούς σαν τον Κυριάκο Σφέτσα, να παντρεύουν τα ηπειρώτικα μοιρολόγια, τα τσιγγάνικα κλαρίνα και τις κιθάρες των νομάδων της ερήμου με το νεωτεριστικό όραμα που έβραζε στις ανήσυχες τάξεις των καλλιτεχνών της Δυτικής Ευρώπης. Ίσως να είχαμε περισσότερους δίσκους σαν το Greek Fusion Orcestra Vol. 1, μία πρωτοποριακή για την εποχή της progressive jazz-fusion ηχογράφηση, η οποία μοιάζει σαν εθνολογική μελέτη φτιαγμένη από έναν άνθρωπο που εμπνεύστηκε την τέχνη του από τους δρόμους και τη ζωή του νομά, όχι από τα γυάλινα κονσερβατόρια των μεγάλων αστικών κέντρων.
Μπροστά σε σχετικά ικανοποιητικό αριθμητικά κοινό (από ψαγμένους diggers, μέχρι 60άρηδες αναρχικούς διανοούμενους), η αρχικά τετραμελής μπάντα, αποτελούμενη από τους νεαρούς Γιώργο Μπερερή (πλήκτρα) & Δημήτρη Καλαμαρά (ηλεκτρική κιθάρα) και τους έμπειρους Γιώργο Παλαμιώτη (μπάσο) & Γιάννη Σταυρόπουλο (ντραμς), ανέβηκε στη σκηνή του Six d.o.g.s. λίγο μετά τις 11. Και άρχισε να συρράπτει με αυτοσχεδιαστικό πνεύμα τα διάφορα μοτίβα που κυριαρχούν στον άχρονο κορμό των συνθέσεων του Σφέτσα.
Στα πρώτα λεπτά, και δια της απουσίας των πνευστών, προκρινόταν ένας ήχος που έμοιαζε περισσότερο με αυτόν μιας βρετανικής μπάντας κινούμενης μεταξύ ψυχεδέλειας και τζαζ. Ωστόσο πολύ σύντομα, με την προσθήκη του Σπύρου Νίκα και του David Lynch –δύο καταπληκτικών δεξιοτεχνών– αντίστοιχα σε κλαρίνο/άλτο σαξόφωνο/φλάουτο και τενόρο σαξόφωνο, μέσα στο Δυτικό ηχητικό σώμα άρχισαν να ενσωματώνονται στοιχεία από τη γηγενή παράδοση, καθώς και από άλλους, εξωτικούς κόσμους, σαν αυτόν της Βόρειας Αφρικής και της Αραβίας. Έτσι, για τα επόμενα τρία τέταρτα, η μπάντα βρήκε ένα εκπληκτικό momentum, μέσα από το οποίο μας χάρισε αξιομνημόνευτες στιγμές μουσικού μεγαλείου και αληθινής διασκέδασης, χωρίς ψήγμα ελιτισμού ή ακαδημαϊσμού.
Περίπου στα 2/3 της συναυλίας, στη σκηνή ανέβηκε και ο ίδιος ο εμπνευστής και δημιουργός του εγχειρήματος, Κυριάκος Σφέτσας. Ο καλλιτέχνης από την Αμφιλοχία, μέσα από τον πυκνό και μεστό του λόγο, αφηγήθηκε την ιστορία της Greek Fusion Orchestra και αυτών των συνθέσεων, έπλεξε το εγκώμιο των σημερινών μουσικών που υπηρετούν το σχήμα και κατέληξε λέγοντας ότι η βαθιά γνώση, ο σεβασμός και η συνάντηση της Δύσης και της Ανατολής, μπορεί να έχει συναρπαστικά αποτελέσματα. Μετά τη σύντομη ανάπαυλα, πήρε θέση στα ντραμς ο Δημήτρης Μαρινάκης –μέλος της αυθεντικής ορχήστρας αλλά και των Πελόμα Μποκιού. Ωστόσο για την υπόλοιπη μισή ώρα μέχρι τη λήξη συναυλίας, η μουσική δράση δεν έφτασε ποτέ στα ίδια υψηλά επίπεδα.
Εν τέλει, η βραδιά ανέδειξε τη διαχρονικότητα του έργου του Σφέτσα με τη Greek Fusion Orchestra, όπως και τη βαθιά του, πνευματική ελληνικότητα, εκείνου του είδους που μπορεί και μετατρέπεται σε σταυροδρόμι μεταξύ Δύσης και Ανατολής, παρελθόντος και μέλλοντος. Κυρίως, όμως, αποτύπωσε μία φανταστική ουτοπία και μία χαμένη ευκαιρία, για το πώς θα μπορούσαν να ήταν τα πράγματα αν οι πιο εμπνευσμένοι και ταλαντούχοι καλλιτέχνες αυτού του τόπου βρίσκονταν στις πρώτες σελίδες της ιστορίας, όταν ο υπόλοιπος κόσμος έκανε τα δικά του καθοριστικά βήματα προς το μέλλον. Ίσως, έτσι, η θέση της Ελλάδας ως λίκνο μεταξύ χρόνων, πολιτισμών και κόσμων ολόκληρων, να είχε αποκρυσταλλωθεί στην τέχνη των ανθρώπων της, όσο λαμπρά της άξιζε.
ακούστε το "Γύφτικο Μοτίβο", εδώ
