Δόθηκε συνέχεια την Πέμπτη στο Φεστιβάλ Σύγχρονης Μουσικής Update το οποίο διοργάνωσε η Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών μέσα στον Φεβρουάριο. Μετά λοιπόν την εμφάνιση του κουαρτέτου εγχόρδων Τετράκτυς κι αυτήν της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (περισσότερα εδώ), σειρά είχε ο Κύπριος συνθέτης Γιάννης Κυριακίδης και το εξαμελές ανσάμπλ των Maze (επταμελές αν συνυπολογίσουμε και τον τεχνικό ήχου).
Δεδηλωμένη η πρόθεση της «αμφισβήτησης της μονοδιάστατης προοπτικής της ακρόασης» –και πραγματικά τίποτα το μονοδιάστατο δεν μπορεί να χαρακτηρίσει το έργο του Κυριακίδη, άρα και τη ζωντανή του εκτέλεση. Διότι κεντρικό στοιχείο σε όλη τη διάρκεια της συναυλίας ήταν ο διάλογος. Διάλογος μεταξύ των ερμηνευτών, μεταξύ της μουσικής και του βίντεο, μεταξύ των προηχογραφημένων και των ζωντανών, διάλογος επίσης μεταξύ του ηλεκτρικού και του ακουστικού. Μια διαρκής αντιπαράθεση τρόπων και μέσων, έτσι ώστε το νόημα της εκάστοτε σύνθεσης να μην πηγάζει ποτέ από ένα αποκλειστικά κομμάτι, αλλά να συνάγεται από την ολοκληρωμένη παράθεση των μερών του και κυρίως από την αλληλεπίδρασή τους.
Ένα καλό παράδειγμα είναι η πρώτη σύνθεση που ακούστηκε στη (μισογεμάτη) σκηνή «Χριστίνα Ωνάση», ονόματι “The Arrest”. Στην οθόνη εμφανίζονταν φράσεις ενός αλλόκοτου ονείρου (γραμμένες από τον Γάλλο συγγραφέα Georges Perec), ενώ το ανσάμπλ (δηλαδή: πιάνο, βιολί, ηλεκτρική κιθάρα, κοντραμπάσο, κλαρινέτα και φλάουτο + τα προηχογραφημένα του Κυριακίδη) ακολουθούσε τη ροή της αφήγησης, μεταφράζοντας το λεκτικό σε μουσική και τονίζοντας τις φράσεις ή τις παύσεις που έπρεπε να τονιστούν. Μέχρις ότου η ίδια η μουσική επιτέλεση αποκτούσε τη δική της αυθύπαρκτη διάσταση, η οποία συνδιαλεγόταν πλέον με τη λεκτική ως ισότιμη.
Κάπου εδώ ελλοχεύει βέβαια κι ένας κίνδυνος: να διασπαστεί η προσοχή σου ως ακροατής/θεατής, να αισθανθείς κάπως αίολος μεταξύ των διαλεκτικών επιπέδων, μεταξύ των πολλών και διαφορετικών πληροφοριών που σου δινόταν για επεξεργασία. Αναφέρομαι σε στιγμές μικρές, διάσπαρτες μέσα στη συναυλία, κατά τις οποίες έπιανες τον εαυτό σου πελαγωμένο, να μην είναι σε θέση ούτε τη μουσική επιτέλεση να παρακολουθήσει στη λεπτομερή της ανάπτυξη, ούτε την ιστορία να ακολουθήσει στο 100%. Χρειαζόταν, αν μη τι άλλο, μια συγκέντρωση για να ακολουθήσεις το σύνολο των τεκταινόμενων, όμως εν τέλει δεν αργούσες να ξαναπιάσεις το νήμα από εκεί όπου το είχες αφήσει (κάποια μιλισεκόντ ίσως). Θα ήταν επομένως άδικο να σταθούμε σε έναν τέτοιο στιγμιαίο κίνδυνο –μιας που το ίδιο το στιγμιαίο της φύσης του δεν στάθηκε τελικά ικανό να σε αποσπάσει από την ουσία των πραγμάτων.
Ιδίως από τη στιγμή που ο Γιάννης Κυριακίδης διακατέχεται, ως συνθέτης, από ένα εξαιρετικό ένστικτο οικονομίας των μέσων που χρησιμοποιεί, αλλά και των τρόπων με τους οποίους αυτά διαδρούν μεταξύ τους. Μουσική σύνθεση και λοιπά μέσα ήταν φτιαγμένα με τον κατάλληλο τρόπο ώστε να αναπτύσσονται συμπληρωματικά· το ένα να διαπλέκεται στην εξέλιξη του άλλου και να υποβοηθά τα νοήματά του.
Λαμπρό παράδειγμα τούτης της οικονομίας, ο τρόπος με τον οποίον ο συνθέτης χειρίστηκε το βίντεο από το φιλμ LesMaîtresFous του Jean Rouch (του 1955) στη σύνθεση “RE: Mad Monsters”. Το φιλμ δείχνει μια τελετουργία κάπου στην υποσαχάρια Αφρική και παίζει τόσο με την έννοια της τελετουργικής μέθεξης, όσο και με το ζήτημα της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας· για να αποφύγει την επιβολή της έντασης που έχει το φιλμ καθ’ αυτό, ο Κυριακίδης μετέτρεψε σε κείμενο τα όσα διαδραματίζονταν, προβάλλοντας την εικόνα μέσα από μια λεπτή λωρίδα, η οποία διέτρεχε το μονοχρωματικό φόντο της οθόνης. Ταυτόχρονα, η μουσική σύνθεση ήταν ένας αγχωτικός διάλογος αφενός μεταξύ ηλεκτρικού και ακουστικού βιολιού (η Barbara Lüneburg εναλλασσόταν μεταξύ των δύο –τα οποία, σημειωτέον, βρισκόντουσαν στις δύο άκρες της σκηνής) και αφετέρου μεταξύ των θεμάτων στο βιολί και των προηχογραφημένων του Κυριακίδη. Το αποτέλεσμα υπήρξε πραγματικά εντυπωσιακό σε επίπεδο εσωτερικής έντασης…
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσίασε όμως και η τελευταία σύνθεση της βραδιάς, το “Karaoke Etudes” (σπουδές δηλαδή στο καραόκε). Ήταν ένα καραόκε γραμμένο για ορχήστρα. Στην οθόνη προβαλλόταν στην ουσία ένα κωδικοποιημένο σχεδιάγραμμα της σύνθεσης (με γράμματα τα οποία αντιστοιχούσαν σε νότες να πηγαινοέρχονται, λ.χ. όταν το γράμμα A πήγαινε προς το πάνω μέρος της οθόνης, το όργανο που θα έπαιζε στη νότα Λα θα αναδυόταν στην επιφάνεια), με τους 5 από τους 6 ερμηνευτές να το εκτελούν κατά γράμμα και τον έκτο να μεταφέρεται στο κέντρο της σκηνής για να εκτελέσει ένα σόλο. Πιστός και στη συνεχή ροή πληροφορίας, σε κάποια φάση μέσα σ’ όλο αυτό περνούσανε με ταχύτητα γράμματα που σχημάτιζαν στίχους γνωστών ποπ τραγουδιών.
Ακούστηκε επίσης η σύνθεση “As They Step” για φλάουτο, κοντραμπάσο και ηλεκτρονικά (ξανά με έναν διφυή διάλογο, αρχικά μεταξύ των δύο επί σκηνής οργάνων κι έπειτα μεταξύ των δύο και των προηχογραφημένων ηλεκτρονικών), όπως και το “Paramyth” –η μοναδική φορά που ο Κυριακίδης εμφανίστηκε στη σκηνή. Αυτή το έργο είναι γραμμένο για βιολί, κλαρινέτο, πιάνο και ηλεκτρονικά, με τη διαφορά ότι η επιτέλεση των ηλεκτρονικών γινόταν επί σκηνής: με ένα i-pad στα χέρια, ο Κυριακίδης ρύθμιζε την ομιλία μιας γυναίκας από την Κύπρο, η οποία εξιστορούσε έναν μύθο γνωστό στο νησί ως «Το Παραμύθι του Βασιλιά». Η ιδιαιτερότητα (που δικαιολογεί ίσως και το πρόθεμα «para» του τίτλου) ήταν ότι ο Κυριακίδης είχε ανοίξει/μεγενθύνει σε τέτοιο βαθμό την κυματομορφή της φωνής, ώστε να επιβραδύνεται –σε σημείο ναρκοληψίας– η ροή της ομιλίας.
Ήταν ένα μικρό δείγμα (περίπου 90 λεπτών) της δουλειάς του δραστήριου Κύπριου συνθέτη αυτό που ακούστηκε στη Στέγη. Ήταν όμως υπεραρκετό, καθώς κατέδειξε την ικανότητά του να δουλεύει με πολλά εργαλεία ταυτόχρονα (οι Αγγλοσάξονες ακαδημαϊκοί το ονομάζουν «multidisciplinary»), έχοντας πάντοτε σαφή γνώση του κορεσμού που μπορεί να προκαλέσει στον ακροατή/θεατή η διαρκής σύνθεση πληροφοριών –και άρα βρίσκοντας τρόπους για να τον αποφύγει. Τα έργα του έβρισκαν πάντοτε μια δική τους εσωτερική δυναμική, είτε χειριζόμενα «βαριά» θέματα (όπως στο “RE: Mad Monsters”), είτε φτιάχνοντας χαριτωμένα μουσικά παιχνίδια (όπως στο “Karaoke Etudes”). Και εννοείται πως στο τέλος της βραδιάς (μετά και από μία ενδιαφέρουσα συνομιλία του Χρήστου Καρρά από τη Στέγη με τον Κυριακίδη και τη φλαουτίστρια AnneLa Berge), το επίθετο «μονοδιάστατος» δεν βρισκόταν ούτε καν στο πίσω μέρος του μυαλού.
Αν και επί της ουσίας το ζήτημα δεν ήταν ότι αποδείχθηκε το εν πολλοίς αυτονόητο –το πολυδιάστατο δηλαδή του χαρακτήρα των έργων του Κυριακίδη– αλλά το ότι η ζωντανή επιτέλεση μπόρεσε κι έπλασε πλήρη συναισθήματα…
{youtube}8Q65w6K8l5o#t=597{/youtube}
