Κάποτε, η ροκ ήξερε να λέει "όχι" χωρίς να χρειάζεται επεξηγήσεις. Δεν προσέφερε σχήματα λόγου. Φώναζε. Έσπαγε τοίχους. Το The Wall των Pink Floyd από την πρώτη ημέρα της κυκλοφορίας του (30 Νοεμβρίου 1979) στέκεται ως δίσκος-τομή στον πολιτισμικό ιστό της ύστερης μεταπολεμικής Δύσης. Και τώρα, σαράντα έξι χρόνια μετά, κατηγορείται από τον δημοσιογράφο Προκόπη Δούκα ότι ευθύνεται για την «αμορφωσιά» των τελευταίων δεκαετιών. Ένας δίσκος, δηλαδή, είναι κοινωνικός υπαίτιος και η μουσική ο ηθικός αυτουργός.
Τι είπε λοιπόν ο κ. Δούκας; Πως το τραγούδι "Another Brick In the Wall, Part Two" υπήρξε πυλώνας λαϊκισμού και αντιπαιδείας. Πως η γενικευμένη δυσπιστία απέναντι στη θεσμική γνώση και η εχθρότητα προς την εκπαίδευση γεννήθηκαν μέσα σε λίγους στίχους που τραγουδιούνται απ’ τα 80s μέχρι σήμερα. Και μέσα σε λίγες λέξεις, το αίτημα της χειραφέτησης μετατράπηκε σε ποινικό αδίκημα.
Ας είμαστε ξεκάθαροι: το The Wall δεν καταφέρεται κατά της εκπαίδευσης, αλλά εναντίον της εκπαίδευσης-φυλακής. Της πειθαρχικής, εξουσιαστικής, ομογενοποιητικής μηχανής που παράγει υπάκουους εργάτες, και όχι σκεπτόμενους πολίτες. Είναι ένας δίσκος για το πώς χτίζεται ένας ψυχικός τοίχος γύρω από το παιδί, το σώμα, την επιθυμία, την αμφιβολία. Είναι κραυγή, και όχι προπαγάνδα. Τουλάχιστον από τότε, μέχρι σήμερα, έτσι το άκουγα εγώ και χιλιάδες άλλοι. Δεν νομίζω ο Roger Waters να ήθελε να γκρεμίσει τα σχολεία... Ήθελε, όμως, να χτίσουμε κάποια καινούργια που να μην κάνουν ψυχολογική ευθανασία στους μαθητές τους.
Και κάπως έτσι, σαράντα χρόνια μετά και την ταινία, σε μια Ελλάδα όπου οι φράσεις της εξουσίας μοιάζουν βγαλμένες από αυτό το ίδιο εγχειρίδιο του "Thought Control" που αναφέρεται στο τραγούδι, κάποιοι συνεχίζουν να κατηγορούν τους καλλιτέχνες, και όχι τους θεσμούς. Η αμορφωσιά, αγαπητέ Προκόπη, δεν προέρχεται από τη μουσική· προέρχεται από την ποινικοποίηση της κριτικής σκέψης. Από τον φόβο απέναντι σε κάθε «δεν θέλω» που δεν είναι πολιτικά φιλτραρισμένο. Και δυστυχώς θα έπρεπε να το γνωρίζεις αυτό, διατηρώντας την όποια εξουσία του δημόσιου λόγου σου.
Αν κάτι συνέβαλε «τα μάλα» στην παρακμή, δεν είναι οι Pink Floyd. Είναι η μετατροπή της δημόσιας σφαίρας σε reality ενημέρωσης, οι εκφωνητές-αναλυτές της συμμόρφωσης (και παραμόρφωσης), και οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις που εχθρεύονται κάθε δημιουργική αμφισβήτηση.
Το "The Wall", καλώς ή κακώς, συνεχίζει να μιλά γιατί οι τοίχοι συνεχίζουν να χτίζονται. Κι όσο υπάρχουν άνθρωποι που δεν ακούν, τόσο θα υπάρχουν και δίσκοι που θα φωνάζουν, έτσι δεν είναι;
Αλλά ποιος τα σκέφτεται αυτά; Αρκεί ένα tweet που θα ξεπεράσει τις 100.000 προβολές. Γιατί, μόνο έτσι με μια εξυπνάδα του πρωϊνού καφέ το The Wall των Pink Floyd (ένας δίσκος που σε έναν ιδανικό κόσμο θα προστατευόταν από την UNESCO) μετατρέπεται από πολιτισμικό ορόσημο σε αποδιοπομπαίο τράγο της ελληνικής "αντιπαιδείας". Αλλά, ναι, ο αγαπητός δημοσιογράφος Προκόπης Δούκας, ο οποίος ως γνωστόν δεν χρειάζεται no education αφού τα ξέρει όλα, αποφάσισε πως το πρόβλημα μας δεν είναι η βαθιά θεσμική αποσύνθεση, αλλά το ότι κάποιοι έφηβοι σαν κι εμάς τραγούδησαν «we don’t need no thought control».
Την ίδια ώρα, η χώρα καίγεται. Κυριολεκτικά. Έχουμε 40 βαθμούς υπό σκιά και 0 βαθμούς ενσυναίσθησης. Ο κόσμος φεύγει για μπάνια, οι παραλίες θυμίζουν μίνι χωματερές, και τα βουνά από σκουπίδια που αφήνουμε πίσω (χάρτινα καλαμάκια σε πλαστικές σακούλες) μοιάζουν με μνημεία στην ιδεολογική (και κοινωνική) μας σύγχυση. Θέλουμε πράσινη ανάπτυξη, αλλά να μην κλείνει το beach bar πριν τις 3 πριν ρίξει έναν τόνο από πυροτεχνήματα. Θέλουμε παιδεία, αλλά μην μας κουράζουν με βιβλία που αμφισβητούν τα ιερά και τα όσια του μικροαστικού μας κόσμου.
Και σκέφτομαι, τι άλλο θα μπορούσαμε να περιμένουμε από αυτό το καλοκαίρι; Πιθανώς:
– Νέα μέτρα κατά της ζέστης: όπως «Μείνετε σπίτι και δροσιστείτε με ένα ακόμη επεισόδιο πολιτισμικής μαλάκυνσης στο YouTube».
– Απαγόρευση διαμαρτυριών με σλόγκαν που μοιάζουν επικίνδυνα επειδή περιέχουν ροκ στίχους.
– Εκπαιδευτικά προγράμματα στα σχολεία με τίτλο «Πώς να μη γίνεις σαν τον Roger Waters που τα έχει βάλει με το Ισραήλ».
– Καμπάνιες τύπου "Μην ταΐζετε τους πολιτικοποιημένους καλλιτέχνες, δαγκώνουν!"
– Και βέβαια, ένα ακόμα κύμα πυρκαγιών, που θα μας βρει ξανά απροετοίμαστους. Γιατί ποιος έχει χρόνο για δάση όταν τσακωνόμαστε για δίσκους;
Αυτό το καταραμένο καλοκαίρι, λοιπόν, μοιάζει να χτίζει το δικό του The Wall από ιδρώτα, από καμένη γη, από ψυχές που φτάνουν χωρίς καμία τύχη σε μια άγνωστη γη, από πολιτισμική αποβλάκωση. Και όσο οι άνθρωποι της σκέψης μετατρέπονται σε πειθαρχημένους γραφειοκράτες της δημόσιας άποψης, τόσο οι αληθινά ανυπάκουοι, είτε λέγονται Pink Floyd είτε Kneecap είτε απλά άνθρωποι με κρίση, θα συνεχίσουν να θεωρούνται επικίνδυνοι.
Μόνο που οι τοίχοι αυτοί δεν θα πέσουν με μουσική. Αυτοί χρειάζονται φλόγα. Και όχι του καύσωνα, της συνείδησης.
