Αυτές τις μέρες είναι διπλή επέτειος για έναν από τους μεγαλύτερους Έλληνες συνθέτες που ακόμη και σήμερα παραμένει μια από τις πιό σημαντικές προσωπικότητες του πολιτισμού μας (και όχι μόνο της μουσικής).
Το 2025 είναι "έτος Χατζιδάκι" καθώς ο μεγάλος συνθέτης γεννήθηκε στις 23 Οκτωβρίου του 1925 κι έτσι συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του, ενώ ταυτόχρονα τέτοιες ημέρες του 1972 ήταν στο στούντιο ηχογραφόντας τον "Μεγάλο Ερωτικό", ένα από τα πιό σπουδαία άλμπουμ που έχει κυκλοφορήσει ο Μάνος Χατζιδάκις μελοποιωντας τον ποιητικό λόγο του Καβάφη, του Ελύτη, της Μυρτιώτισσας, του Γκάτσου, της Σαπφούς, του Σολωμού... και τους έδωσε ζωή με τις φωνές της Φλέρυς Νταντωνάκη και του Δημήτρη Ψαριανού.
Η ιστορία της μουσικής ιστορίας του Μάνου Χατζιδάκι και της ηχογράφησης του "Μεγάλου Ερωτικού" αποτυπώθηκε σε ένα βιβλίο της σειράς 33 1/3 από τις εκδόσεις Οξύ και τον Αλέξη Βάκη και γι' αυτή την έκδοση ο Νίκος Γ. Ξυδάκης έγραψε τον πρόλογο:
Αισθηματική αγωγή
Δεν άκουσα τον Μεγάλο Ερωτικό όταν πρωτοβγήκε, το 1972· τον άκουσα μετά το 1974, με τη Μεταπολίτευση, μάλλον το ‘75, όταν στ’ αυτιά μου βούιζε όλο το ροκ της εποχής, ο Μπόουι, οι Pink Floyd και οι Genesis, το Βρώμικο Ψωμί, παιγμένα σε μικροσκοπικό κασετόφωνο και πορτοκαλί πικάπ Philips. Αυτά στο σπίτι. Στα καφενεία και τις ταβέρνες, σε όλα τα τζουκ μποξ, παντού, ακουγόταν το Υπάρχω του Καζαντζίδη.
Σε αυτό το τοπίο, ένα απόγευμα στην πλατεία Μιαούλη Ερμουπόλεως, άκουσα τον Μεγάλο Ερωτικό, στο θαυμαστό Dual ενός μεγαλύτερου φίλου· είχε φέρει τον δίσκο από την Αθήνα όπου έκανε φροντιστήριο.
Τι άκουσα; Δεν μπορούσα να το ταξινομήσω, να το εντάξω, να το καταλάβω. Μα τι σημασία είχε; Το ένιωθα. Ανοιγόταν ένας πελώριος καινούργιος κόσμος· το πλησιέστερο σε εκείνη την πρωτόγνωρη μουσική δεν ήταν η μουσική που ήξερα ως τότε, ήταν η ποίηση του Καβάφη, του Καρυωτάκη, του Σεφέρη, όση είχα προλάβει να ρουφήξω.
Ο Μεγάλος Ερωτικός του Μάνου Χατζιδάκι είναι από τα έργα τέχνης που διαμόρφωσαν τη γενιά μου, κι εμένα φυσικά. Προσωπικά, τον βάζω στη δική μου κορυφή της έντεχνης ελληνικής μουσικής, όπως τουλάχιστον εγώ την προσέλαβα, μαζί με τα Παράλογα του ιδίου, τις μπαλάντες και τα λυρικά του Θεοδωράκη, το Βρώμικο Ψωμί του Σαββόπουλου. Αργότερα μπήκε πλάι τους και ο λυρικός Τσιτσάνης.
Είπα ότι βρήκα αυτό το έργο πλησιέστερο με τους ποιητές του ελληνικού 20ού αιώνα. Τότε. Διότι δεν είχα άλλο μέτρο σύγκρισης μουσικό, είχα μόνο το μυητικό ρίγος της επαφής με τη λογοτεχνία. Μου πήρε λίγα χρόνια ακόμη, για να συναντηθώ με άλλα μουσικά έργα, που θα συγκροτούσαν μια σκευή και θα άνοιγαν ορίζοντες. Θυμάμαι πάντα τα ακριβά τατουάζ: την τζαζ του Κολτρέιν, τα κουαρτέτα του Μπετόβεν, τα τραγούδια του Μάλερ και του Στράους. Ο Χατζιδάκις του Ερωτικού με βοήθησε να μεταβώ και σε αυτά, ήταν μια αισθηματική αγωγή.
Κάποια έργα σε σφραγίζουν και σε ορίζουν. Όχι σώνει και καλά επειδή σου επιβάλλονται με το μέγεθός τους, αλλά γιατί σε βρίσκουν ανοιχτό, ανυποψίαστο, παρθένο. Ο Μεγάλος Ερωτικός είναι τέτοιο έργο μυητήριο: σε εισάγει στον λυρισμό, στον πόνο και την εμμέλεια της ύπαρξης, στο βάρος του έρωτα, στην παρηγοριά της μουσικής.
Αυτό σημαίνει για μένα, όση αξία έχει αυτή η μαρτυρία.
Νίκος Γ. Ξυδάκης
