Τον Γιώργο τον Χριστιανάκη τον εκτιμώ διότι, ενώ είναι ένας κλασικός βόρειος, με χαλαρούς ρυθμούς, είναι παράλληλα κι ένας πραγματικά σοβαρός άνθρωπος όταν έρχεται η ώρα να μιλήσει για την τέχνη (του). Όχι πως το ένα αναιρεί το άλλο, πάντως έχει καταφέρει με την όποτε-θέλω-παρουσία του στις δισκογραφικές ρούγες να αποδείξει ότι η ενδελέχεια στη μουσική δεν έχει σχέση με τη σοβαροφάνεια, παρά μόνο με την ευγένεια και με την εμβρίθεια της ψυχής και του πνεύματος. Αφορμή για τη συζήτησή μας είναι βέβαια ο πρόσφατος δίσκος Αρθούρος Ρεμπώ: Μια Εποχή Στην Κόλαση, αλλά και η επικείμενη συναυλία του στο Gagarin, την Τρίτη, στις 16 του τρέχοντος (update: η συναυλία ακυρώθηκε)...
φωτογραφία 1: Νίκος Καρδαράς
Μου κάνει εντύπωση πως έχεις τόσα χρόνια να καταθέσεις δισκογραφική πρόταση. Ξέρω βέβαια ότι δεν υπακούς σε λογικές τύπου «κάθε διετία πρέπει να βγάλω κάτι για να υπάρχω», αλλά ακόμα κι έτσι τα 10 χρόνια είναι πολλά...
Μπορείς να το πεις κι έτσι. Θεωρώ ότι αν δεν υπάρχουν εσωτερικές διαδικασίες και διεργασίες, δεν είσαι καν μουσικός: είσαι απλά ένας οργανοπαίχτης. Η ουσία της μουσικής είναι να δουλέψεις μέσα από τον εαυτό σου και από εκεί και πέρα να βγάλεις προς τα έξω –και όποιον μπορέσει να αγγίξει, καλώς έπραξες. Γράφοντας επίσης μουσική για το θέατρο, πάλι μουσική γράφεις· όταν γράφεις μουσική για τον κινηματογράφο, πάλι μουσική γράφεις· κι όταν γράφεις μουσική στο στούντιό σου, για να κάνεις σύνδεση ανάμεσα σε παλαιότερα και εσώτερα ευρήματά σου, πάλι μουσική είναι. Γενικότερα το να γράφεις μουσική είναι ένας τρόπος ζωής.
Γιατί Ρεμπώ;
Γιατί όταν πρωτοδιάβασα το Μια Εποχή Στην Κόλαση, μου είπε κάτι. Και στην πορεία σκέφτηκα ας προσπαθήσω να δω πώς μπορεί το συγκεκριμένο βιβλίο να βγάλει ήχο. Το ξεκίνησα λοιπόν σαν μια προσωπική άσκηση, διότι εκείνη την εποχή έγραφα μουσική για θέατρο, οπότε ήθελα να δω τι μπορούσα να κάνω μ' ένα κείμενο διαφορετικό, το οποίο δεν υπάκουε στη φόρμα ενός τραγουδιού, ενός στίχου. Ήθελα να αναδυθεί κάτι πιο σύνθετο. Επιχείρησα 4 φορές να το κάνω στο πέρασμα του χρόνου: και τις 4 φορές μου όρθωσε ένα τείχος και μου είπε «απαγορεύεται». Την τέταρτη μάλιστα φορά το έσβησα παντελώς. Το είχα δηλαδή τελειώσει και το ξανάκουσα μετά από 2 μήνες και το έσβησα, γιατί δεν διέθετε καμία ουσία –είχε να κάνει με τον ναρκισσισμό μου ως συνθέτη εκείνη την περίοδο.
Αυτό χρειάζεται «πισωγύρισμα ενοχών», όπως το ονομάζω. Το λέω διότι το έχω κάνει κι εγώ δύο φορές και δεν γίνεται να κοιτάξεις πίσω μετά το delete, σωστά;
Στη μουσική δεν μπορείς να κοροϊδεύεις και το κυριότερο δεν μπορείς να κοροϊδεύεις τον εαυτό σου. Το έσβησα λοιπόν και απλά μετά έπεσα στη μετάφραση του Χριστόφορου Λιωνάκη, η οποία πραγματικά μου ξεκλείδωσε την πόρτα· έπαιξε βέβαια σημασία και ο χρόνος που είχε περάσει από τις προηγούμενες προσπάθειες. Στην έκδοση που βγήκε φέτος δεν υπάρχει μήτε νότα από τις παλαιότερες συνθέσεις, σαφώς όμως περιέχεται η προσωπική μου ιστορία πάνω στο έργο. Η δική μου κρυφή ιστορία –και μαζί του, μα και με την ίδια την προσωπικότητα του Ρεμπώ.
Η αναχώρηση του Ρεμπώ, το βασικό στοιχείο όχι μόνο του έργου του αλλά και της ίδιας της ιστορίας του, της προσωπικής του πορείας στη ζωή, πώς βρήκε θέση σε σένα τον ίδιο;
Η αναχώρηση είναι στοιχείο της συμπεριφοράς κάθε καλλιτέχνη, νομίζω. Ξεκινάς με σαφήνεια στην απόφαση, όχι όμως και με σαφή προορισμό. Και μερικές φορές αυτό θα σε βγάλει σε ξέφωτο, άλλες σε αδιέξοδο. Οι καλλιτέχνες είναι αναχωρητές. Δεν επιζητούν τη σιγουριά της επιστροφής.
Ποιο σημείο ήταν κομβικό ή δύσκολο κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης;
Το δύσκολο του εγχειρήματος το κατάλαβα όταν το τελείωσα. Όταν το έκανα, το έκανα κάτω από μηδαμινό deadline, οπότε το επόπτευα με τον τρόπο μου. Όλο το πρώτο σχήμα το τελείωσα μόνος, στο στούντιο στο σπίτι. Εκεί πέρα λοιπόν πολλά πράγματα είχαν γραφτεί με μίμηση οργάνων. Αυτά κλήθηκαν κατόπιν ν' αντικαταστήσουν τα παιδιά· να παίξουν δηλαδή μέσα σε μια αυστηρή συντεταγμένη, όχι τόσο σε σχέση με την αισθητική φόρμα, όσο με τη δυναμική.
Δεν υπήρχε μεγάλο τμήμα για ελευθερίες, επομένως...
Σωστά, ακολούθησαν συγκεκριμένες οδηγίες γιατί, όπως σου είπα, υπήρχε στόχευση στη δυναμική. Ήθελα δηλαδή να υπάρχει ροή στη δυναμική, στο πώς ο ήχος μπορούσε να γίνεται από τελείως σιωπή, μέχρι τελείως θόρυβος. Εκεί βρισκόταν η κύρια προβληματική της ηχογράφησης. Όχι στο πώς θα αποδίδονταν τυχόν θέματα στριφνά και συγκεκριμένα ή θέματα ανοικτά, στα οποία χωρούσε και ο αυτοσχεδιασμός.
Και στη μίξη πώς κινήθηκες; Υπήρξε σημαντική δοκός της παραγωγής;
Πρέπει να έχεις έναν ηχολήπτη, έναν τεχνικό ήχου όπως είναι ο Γιώργος Μάνιος (με τον οποίον συνεργαστήκαμε και στο παρελθόν) ή όπως τον Τίτο Καρυωτάκη (τον οποίον θεωρώ από τους κορυφαίους τεχνικούς ήχου στην Ελλάδα), που να μπορέσει ν' αποδώσει σωστά τις δυναμικές. Γιατί η μίξη πρέπει να ενορχηστρώνει εκ νέου τις συχνότητες και σε αυτό υπήρξα τυχερός. Αναφορικά επίσης με τους μουσικούς, είναι σημαντικό ότι τα παιδιά δεν ήταν studio session μουσικοί, μα αυτόνομοι οργανοπαίκτες και δημιουργοί.
Με πας έτσι στην επόμενη ερώτηση: βρήκες δημιουργούς και όχι σεσιονάδες...
Με τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά παίζουμε χρόνια μαζί κι έχουμε αναπτύξει κάτι παραπάνω από μια δυνατή, πραγματική φιλία: είμαστε μουσικοί συνένοχοι κι έχουμε δουλέψει ο ένας στις δουλειές του άλλου. Στον Μπάμπη λ.χ. δεν χρειάζεται να εξηγήσω τίποτα: όταν με δει να είμαι σκεπτικός σε κάτι που έχει παιξει, θα φέρει αμέσως μια λύση, πριν πω το οτιδήποτε. Γι' αυτό άλλωστε και είναι δημιουργοί τα παιδιά, δεν βάζουν τον εαυτό τους πάνω από το εκάστοτε πρότζεκτ το οποίο υπηρετούν.
Επί σκηνής, πώς μεταφέρθηκε και μεταφέρεται το δισκογραφικό εγχείρημα γύρω από τον Ρεμπώ;
Στη Λευκωσία, στη Λεμεσό αλλά και στα Δημήτρια ο δίσκος παίχτηκε με επιτυχία. Και όχι μόνο εμπορική –από πλευράς προσέλευσης– μα και από την άποψη θεωρώ και του μουσικού αποτελέσματος. Ο ακροατής βέβαια που θα έρθει σε μια συναυλία θα ακούσει τον δίσκο plus. Γιατί όταν αποφασίσαμε πως θα το κάνουμε επί σκηνής, στην πορεία των προβών το πράγμα ανανεώθηκε. Η μουσική αναπλάθεται: πήραν ας πούμε περισσότερο χώρο τα έγχορδα, πήρε περισσότερο χώρο ο Μπάμπης. Πήρε γενικά οξυγόνο η όλη σύνθεση, το έργο ολόκληρο. Και επειδή είναι ζωντανός οργανισμός, θα συνεχίσει να παίρνει νέες ανάσες.
Είδες εκ νέου τον Ρεμπώ μέσα από τη διαδικασία της σύνθεσης; Σου επιτράπηκε η είσοδος σε ακόμα πιο εσώτερα στρώματα, μέσω της τριβής που συνεπάγεται με το έργο του η δισκογράφησή του;
Σαφώς! Ανακάλυψα ότι αλλιώς διάβαζα τον Ρεμπώ τότε και αλλιώς τον διάβασα στα ύστερα χρόνια. Εξάλλου η ίδια η ενασχόληση με τη ζωή του ανθρώπου αυτού σου προξενεί μια συγκινησιακή πρόσδεση. Η πάροδος του χρόνου σου δίνει λοιπόν τη δυνατότητα να δεις και διαφορετικά επίπεδα, τα οποία –λόγω ηλικίας– δεν μπορούσες να δεις πρωτύτερα. Επίσης, η χρόνια αυτή τριβή με την προσωπικότητά του έφερε και μια επιπλέον αίσθηση: ο Ρεμπώ έγινε παράξενα οικείος.
Θεωρώ Γιώργο ότι δεν μπορούσες να δώσεις καλύτερο χαρακτηρισμό για τον Ρεμπώ, από αυτό το «παράξενα οικείος». Έτσι τον αισθάνονται, μέσω της ζωής του, πολλοί «αναχωρητές», όπως από κοινού τους ονομάσαμε, αλλά έτσι είναι και το όραμα/κείμενό του, ειδικότερα στους ζοφερούς καιρούς στους οποίους βρισκόμαστε. Σε ευχαριστώ ειλικρινώς για τον χρόνο σου και καλή επιτυχία στο Gagarin, στις 16 του Δεκέμβρη...
Εγώ ευχαριστώ για τη συζήτηση και θα τα πούμε και στη συναυλία στην Αθήνα.
{youtube}KaE3aLTJlFk{/youtube}
