«Ο ήλιος ήταν ακόμη ψηλά στον καθαρό ουρανό κι ο άνεμος κουβαλούσε θορύβους και μυρωδιές. Ο ιδρώτας κυλούσε αργά στα πρόσωπα των ταξιδιωτών και το σκούρο δέρμα τους, στα μάγουλα, στα μπράτσα, στα πόδια τους, είχε πάρει την απόχρωση του λουλακιού. Τα μπλε τατουάζ στα μέτωπα των γυναικών γυάλιζαν σαν χρυσοί σκαραβαίοι. Τα μαύρα μάτια τους, ρινίσματα μετάλλων, μόλις που κοιτούσαν τις αμμώδεις εκτάσεις και αναζητούσαν τα ίχνη του μονοπατιού ανάμεσα στους κυμματισμούς των αμμόλοφων. Δεν υπήρχε τίποτε άλλο πάνω στη γη, τίποτα, κανείς. Τους είχε γεννήσει η έρημος, γι’ αυτούς δεν υπήρχε άλλος δρόμος. [...] Άντρες και γυναίκες, άνθρωποι της άμμου, του ανέμου, του φωτός και της νύχτας» - Γκιστάβ Λε Κλεζιό, Έρημος (μτφρ. Γιώργος Ξενάριος, εκδ. Καστανιώτη, 1993, σελ 8-9)
Οι Tamikrest θεωρούνται η αιχμή του δόρατος της νέας γενιάς μουσικών Τουαρέγκ. Αυτοί οι κληρονόμοι των Tinariwen ανοίγουν εδώ και καιρό νέα μονοπάτια ανάμεσα στο blues της ερήμου, το επονομαζόμενο Tamasheq και τη rock μουσική. Εντελώς υπνωτιστικές φωνές διαπερνούν ένα τραχύ groove που τροφοδοτεί λεπτά και ελικοειδή μπάσα και στροβιλιζόμενα riff κιθάρας, με αποτέλεσμα ένα εξαιρετικά μείγμα που αντανακλά χωνεύει τεχνοτροπίες από τις περιοχές του Σάχελ και του Μαγκρέμπ.
Η λέξη «Tamikrest» σημαίνει «σύνδεσμός» μπορεί όμως επίσης να μεταφραστεί ως «σταυροδρόμι» ή «μέλλον». Ο Ousmane Ag Mossa (φωνή, κιθάρες) δήλωσε στην εφημερίδα Guardian ότι η μουσική του βασίζεται σε έναν πολύ συγκεκριμένο σκοπό -τους Τουαρέγκ- και ότι το όνειρο της ανεξαρτησίας για τον λαό του είναι ασυμβίβαστο. Οι Tamikrest σχηματίστηκαν το 2006 στο Tinzawaten, μια πόλη στα σύνορα μεταξύ Αλγερίας και Μάλι. Στον πυρήνα του γκρουπ συναντάμε τους Ousmane Ag Mossa, Cheikh Ag Tiglia και Aghaly Ag Mohamedine. Επηρεασμένοι από τη μουσική κληρονομιά των Tinariwen, παρακινήθηκαν από την επιθυμία να δώσουν μια πιο δυνατή φωνή στην κουλτούρα των Kel Tamasheq (η επίσημη τοπική ονομασία των Τουαρέγκ).
Τα μέλη του γκρουπ ήταν τότε περίπου είκοσι χρονών και φοιτούσαν στο σχολείο Les enfants de l'Adrar, σε μια μικρή όαση στην έρημο, όπου έλαβαν τη βασική μουσική τους εκπαίδευση. Η νεότητά τους σημαδεύτηκε από τον εμφύλιο πόλεμο που έλαβε χώρα μεταξύ 1990 και 1995, κατά τον οποίο πολλά μέλη της οικογένειάς τους και φίλοι τους πέθαναν καθώς οι Τουαρέγκ αγωνίζονταν για αυτονομία. Όταν ξέσπασαν νέες συγκρούσεις το 2006, ο Ousmane Ag Mossa και ο φίλος του Cheick Ag Tiglia αποφάσισαν να υπερασπιστούν τον σκοπό των Τουαρέγκ μέσω της μουσικής και όχι μέσω του ένοπλου αγώνα.
Στα πρώτα τους χρόνια, έπαιζαν την παραδοσιακή μουσική των Kel Tamasheq, καθώς και διασκευές σε τραγούδια των Tinariwen. Μέσω του διαδικτύου τα μέλη των Tamikrest ανακάλυψαν καλλιτέχνες όπως τον Jimi Hendrix, τον Bob Marley, τους Pink Floyd και τον Mark Knopfler, μέσω των οποίων ήρθαν σε επαφή με το δυτικότροπο rock.
Μουσικά, οι Tamikrest συνδυάζουν το rock μουσική με στοιχεία της παράδοσης των Τουαρέγκ. Σε αυτό, ακολουθούν τα πρότυπά τους, τους Tinariwen. Ωστόσο διαφοροποιούνται σε σημεία από το αρχετυπικό desert-blues των τελευταίων. Έχοντας αναπτύξει έναν πιο σύγχρονο ήχο, που εγκιβωτίζει μελωδικά και ρυθμικά τερτίπια από τα ηχοτόπια του post-rock και του dub.
Μια τυχαία συνάντηση με το αμερικανο-αυστραλιανό συγκρότημα Dirtmusic στο Festival au Désert το 2008, που πραγματοποιήθηκε στο Essakane κοντά στο Timbuktu, οδήγησε σε μια φιλία και μουσική συνεργασία. Όταν οι Dirtmusic ηχογράφησαν το δεύτερο άλμπουμ τους, BKO, σε ένα στούντιο στο Μπαμακό το 2010, οι Tamikrest προσκλήθηκαν να συμβάλουν στην ηχογράφηση. Ο Chris Eckman, μέλος των Dirtmusic και παλαιότερα των Walkabouts, έκανε την παραγωγή του "Adagh", του ντεμπούτου άλμπουμ των Tamikrest. Το 2010, και τα δύο συγκροτήματα περιόδευσαν μαζί στην Ευρώπη και εμφανίστηκαν σε φεστιβάλ όπως το Sziget και το Orange Blossom Special, το τελευταίο διοργανώθηκε από την δισκογραφική τους εταιρεία Glitterhouse Records. Ο Chris Eckman έκανε επίσης την παραγωγή του δεύτερου άλμπουμ των Tamikrest με τον τίτλο Toumastin, το οποίο κυκλοφόρησε τον Απρίλιο του 2011. Η προσθήκη του Paul Salvagnac για το τρίτο άλμπουμ τους με τον τίτλο Chatma (2013), συνέβαλε σε μια στροφή προς έναν πιο δυνατό rock ήχο. Αφιερωμένο στους αγώνες των γυναικών στη Σαχάρα , το Chatma αναγνωρίστηκε από τους μουσικοκριτικούς ως ένα σημαντικό έργο και τιμήθηκε με σημαντικά διεθνή βραβεία. Με τα άλμπουμ Kidal (2017) και Tamotait (2020) που ακολούθησαν, οι Tamikrest τόνισαν περαιτέρω τη βαθιά τους σύνδεση με τις παραδόσεις του Tamasheq, σε συνδυασμό πάντα με την ενέργεια του ροκ. Το μουσικό χαρμάνι του συγκροτήματος, που συνδυάζει άγριο μπλουζ, υπνωτική έκσταση και μεθυστικές μελωδίες της Ερήμου.
«Ηδονή και πόθος ανάβλυζαν απ’ το κορμί σου ελεύθερα, ασταμάτητα, πίδακας που ανασταινόταν από τον ίδιο του το θάνατο, ξανά και πάλι, τόσο σοφά και τόσο σίγουρα, σαν το μοτίβο του αραμπέσκου, που από καμπύλη μέσα από καμπύλη, πάλι και πάλι, τόσο αισθαντικά, τόσο λικνιστικά, τόσο περίπαθα περιστρέφεται μέσα στον ρυθμό του, αυτόν τον ίδιο που πεθαίνοντας γεννιέται, αυθόρμητα, πειθαρχημένα, οδηγώντας δίχως να οδηγεί, ευγενικά και μοιραία, ξανά και πάλι, εκεί που δεν υπάρχει αρχή και τέλος, αλλά ο γλυκασμός του άπειρου, ο ίλιγγος» - Στρατής Τσίρκας, Η Λέσχη (εκδ. Κέδρος, 1961, σελ. 272-273).
Πολιτισμικός ανταρτοπόλεμος
Για χρόνια, υπήρχαν συχνές συγκρούσεις μεταξύ των ανταρτών Τουαρέγκ και της κυβέρνησης του Μάλι, και το 2012 κορυφώθηκαν με την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της περιοχής Αζαουάντ από τους αντάρτες. Αυτό που ακολούθησε ήταν μια πολυεπίπεδη σύγκρουση στην οποία συμμετείχαν πολλοί παράγοντες. Το ανεξάρτητο κράτος, που αρχικά ανακηρύχθηκε κοσμικό, τελικά κατέρρευσε λόγω της παρέμβασης ισλαμιστικών ομάδων στο Αζαουάντ.
Η ιστορία των Τουαρέγκ ορίζεται από τον αγώνα τους για την αναγνώρισή τους ως ελεύθερος λαός. Η κοινότητα συνεχίζει να καταπιέζεται σήμερα, ιδιαίτερα από τις κυβερνήσεις του Νίγηρα και του Μάλι. Τα δυτικά media, που με την οριενταλιστική προδιάθεσή τους έχουν την τάση να τσουβαλιάζουν τα τεκτενόμενα στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή, έχουν λανθασμένα συνταυτίσει τον αγώνα των Τουαρέγκ με τον ένοπλο αγώνα για την εξάπλωση του Ισλάμ∙ το κίνημα των πρώτων έχει διαφορετικές αφετηρίες και διακυβεύματα και ο αγώνας τους για ελευθερία προηγείται δεκαετίες της εξτρεμιστικής δράση οργανώσεων όπως η Αλ Κάιντα. Η σύγκρουση μεταξύ των ανταρτών Τουαρέγκ και του στρατού του Μάλι αναζωπυρώνεται διαρκώς και έχει φουντώσει ξανά τα τελευταία χρόνια.
Η παιδική και νεανική ηλικία των μελών του συγκροτήματος σημαδεύτηκε και αμαυρώθηκε από τις μάχες. Πολλοί έχασαν μέλη της οικογένειάς τους. Η δημιουργία των Tamikrest σηματοδότησε την απόφαση να μην πάρουν τα όπλα, αλλά να υπερασπιστούν την κουλτούρα των Τουαρέγκ μέσω της μουσικής.
Σε συνέντευξή του στον Guardian, ο Ousmane Ag Mossa είπε ότι στην πραγματικότητα ήθελε να γίνει δικηγόρος - ένας υπερασπιστής της κοινότητάς του - αλλά ότι το να γίνει μουσικός ήταν τελικά το ίδιο πράγμα.
Αυτή η αντίληψη αντικατοπτρίζεται στα θέματα των τραγουδιών του Tamikrest. Είναι κραυγές αφύπνισης προς την κοινότητα των Τουαρέγκ, εκκλήσεις προς αυτούς να ενωθούν και να καθορίσουν το μέλλον τους. Αλλά ασχολούνται επίσης με την απώλεια και τη νοσταλγία, ενώ ταυτόχρονα εξυμνούν την ομορφιά της πατρίδας τους, της Σαχάρας.
«Τα βάσανα των αδερφών» είναι ένα θέμα απασχολεί πολύ τους Tamikrest: για παράδειγμα ολόκληρο το άλμπουμ Chatma («Αδελφές») το τρίτο από τα έξι που έχουν κυκλοφορήσει μέχρι σήμερα – είναι εμπνευσμένα από το «θάρρος των γυναικών Τουαρέγκ, οι οποίες έχουν διασφαλίσει τόσο την επιβίωση των παιδιών τους όσο και την ηθική των πατέρων και των αδελφών τους».
Είναι οι γυναίκες που αγωνίστηκαν για τις οικογένειές τους στα στρατόπεδα προσφύγων της Σαχάρας, αφού μεγάλος αριθμός Τουαρέγκ αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το βόρειο Μάλι και άλλες περιοχές. Αλλά είναι επίσης οι γυναίκες που υποφέρουν περισσότερο από τον αυστηρό νόμο της Σαρία που έχουν πλέον επιβάλει ισλαμιστικές ομάδες στην Αζαουάντ.
Τελευταίο άλμπουμ της μπάντας είναι το Tamotaït του 2020. Καθώς αυτό είναι το πέμπτο άλμπουμ τους, δεν είναι τόσο ένα έργο για τη μουσική όσο ένα μήνυμα πολιτικής, ελευθερίας και αντίστασης. «Tamotaït σημαίνει ελπίδα για μια θετική αλλαγή», δήλωσε στον ιστότοπο The New Arab ο Ousmane Ag Mossa. «Ο ορισμός του άλμπουμ βρίσκεται στον τίτλο του». Πρόκειται για μια μουσική σύντηξη που περιλαμβάνει ιαπωνικές ενορχηστρώσεις και αγγλικούς στίχους που ερμηνεύει η Μαροκινή τραγουδίστρια Hindi Zahra.
;
Το χρονικό μιας εξέγερσης:
Αρχές του 1960: Το Μάλι ανακηρύσσει την ανεξαρτησία του από τους Γάλλους. Μολαταύτα, οι ντόπιοι Τουαρέγκ, νομάδες κατά παράδοση, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν την εξουσία της κεντρικής κυβέρνησης του Μπαμάκο.
1963: Ξεσπάει η εξέγερση των Τουαρέγκ ή αλλιώς των Kel Tamashek στον απομονωνόμενο οικισμό Adrar des Iforas, κοντά στο Kidal. Η εξέγερση καταπνίγεται στο αίμα από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Σε ηλικία τεσσάρων ετών, ο Ibrahim Ag Alhabib γίνεται αυτόπτης μάρτυρας της σύλληψης και εκτέλεσης του πατέρα του από στρατιωτικό απόσπασμα. Μετά τη λήξη της εξέγερσης, ο ίδιος καταφεύγει σε στρατόπεδο προσφύγων στην έρημο της Bordj Moktar, κοντά στην πόλη Tamanrasset της Αλγερίας.
1979: Ο Ibrahim σχηματίζει στην Tamanrasset το πρώτο του γκρουπ. Η πρώιμη σύνθεσή τους περιλαμβάνει ακομή τους Inteyeden Ag Ablil, ‘Diarra’ Ag Ablil, και Hassan Ag Touhami. Οι ντόπιοι τους βαφτίζουν ‘Kel Tinariwen’, ήτοι «Τα παιδιά της ερήμου».
1980: Ο συνταγματάρχης Μουαμάρ Καντάφι καλεί τους Τουαρέγκ που ζουν παράνομα στην Λιβύη και την Αλγερία να λάβουν στρατιωτική εκπαίδευση σε ένα στρατόπεδο στα δυτικά της Σαχάρας, προκειμένου να τους χρησιμοποιήσει στις συνοριακές διενέξεις με το Μάλι, το Τσαντ και τον Νίγηρα. Ο Ibrahim και η παρέα του κατατάσσονται και λαμβάνουν ενιάμηνη εκπαίδευση στα όπλα.
1985: Ιδρύεται το απελευθερωτικό κίνημα των Τουαρέγκ MPA (Mouvement Populaire de l’Azawad) σε στρατόπεδο εκπαίδευσης κοντά στην Τρίπολη. Οι Tinariwen προσέρχονται στις τάξεις τους. Στο σχήμα προστίθενται οι Keddou Ag Ossade, Mohammed Ag Itlale (Japonais), Sweiloum, Abouhadid και Abdallah Ag Alhousseyni. Ηχογραφούν τραγούδια που προπαγανδίζουν την επανάσταση, τα οποία κυκλοφορούν σε κασέτες από πόρτα σε πόρτα.
1990: Ξεσπάει η εξέγερση των Τουαρέγκ. Οι Tinariwen συμμετέχουν ενεργά. Ύστερα από έξι μήνες συγκρούσεων, η κυβέρνηση του Μάλι και το MPA υπογράφουν τη συνθήκη της Tamanrasset. Μετά τη συμφωνία, οι αντάρτες διασπώνται σε διαφορετικές φράξιες. Tinariwen αποχωρούν από το MPA.
Ιανουάριος του 2001: Οι Tinariwen συμμετέχουν στο πρώτο Festival in the Desert, που διοργανώνεται στο Tin Essako, 60 χλμ. ανατολικά του Kidal και προσελκύει μεγάλο διεθνές ενδιαφέρον. Ηχογραφείται το πρώτο τους album “The Radio Tisdas Sessions”, στα στούντιο του ομώνυμου ραδιοσταθμού του Kidal.
Ανεξάρτητοι Τουαρέγκ
«Η κατανόηση της σύνθετης ιστορίας των Τουαρέγκ είναι απαραίτητη για την κατανόηση της αγάπης τους για τη Σαχάρα και την ταυτότητά τους», λέει ο Ousmane Ag Mossa των Tamikrest. Ο Ousmane αφηγείται την ιστορία της παιδικής του ηλικίας, όπου άκουγε συχνά τους Tinariwen και προσπαθούσε να μιμηθεί το στυλ του συγκροτήματος και να παίξει τα τραγούδια τους. «Οι Tinariwen είχαν μεγάλη επιρροή στη μουσική μου», λέει, προσθέτοντας, «Επηρεάστηκα εξίσου και από άλλα μουσικά είδη και συγκροτήματα, όπως τα μπλουζ και τους Pink Floyd».
Ενώ οι Τουαρέγκ και γενικότερα οι Βέρβεροι ζουν μαζί με Άραβες, τα μουσικά τους στυλ διαφέρουν. «Ενώ οι αραβικοί και οι ταμασέκ πολιτισμοί είναι παρόμοιοι, η μουσική έχει κάποιες διαφορές. Όσον αφορά τη μουσική των Τουαρέγκ, το κύριο όργανο είναι η ηλεκτρική κιθάρα, ενώ η αραβική μουσική βασίζεται στο ούτι».
Οι περισσότεροι μουσικοί Τουαρέγκ μιλούν ανοιχτά για την Azawat (που απαθανατίστηκε στο ομώνυμο κομμάτι της μπάντας), το επίδοξο κράτος των Τουαρέγκ, το οποίο μια ομάδα ανταρτών κήρυξε ανεξάρτητο στο βόρειο Μάλι τον Απρίλιο του 2012. Το βραχύβιο κράτος κατέρρευσε γρήγορα και οι αντάρτες υπέγραψαν ειρηνευτική συμφωνία με την κυβέρνηση του Μάλι το 2015, με τη μεσολάβηση της Αλγερίας.
Ο Ousmane εξηγεί ότι «ιστορικά οι Τουαρέγκ κατοικούσαν σε ολόκληρη την περιοχή της Σαχάρας, αλλά η αποικιακή Γαλλία την έχει διαιρέσει και έχει δημιουργήσει έθνη-κράτη, σφυρηλατώντας μια τεχνητή σύνδεση μεταξύ διαφορετικών εθνοτήτων σε αυτήν την περιοχή».
Για τον ίδιο, «η κατανόηση της σύνθετης ιστορίας των Τουαρέγκ είναι απαραίτητη για την κατανόηση της αγάπης τους για τη Σαχάρα και την ταυτότητά τους». Επομένως, το μήνυμα των Tamikrest μέσω της μουσικής τους είναι να κάνουν τον πολιτισμό και την ποίηση των Τουαρέγκ προσβάσιμα σε όλους.
Ο Ousmane δηλώνει αλληλέγγυος με τους Παλαιστίνιους και υπογραμμίζει ότι οι αγώνες των δύο λαών για ένα ανεξάρτητο κράτος παρουσιάζουν κοινά στοιχεία.
«Ένα ανεξάρτητο κράτος, όπου ο λαός μου μπορεί να αποφασίσει τι είναι καλύτερο για αυτόν, να διατηρήσει τον πολιτισμό και την παράδοσή μας χωρίς την παρέμβαση άλλων καθεστώτων ή οποιαδήποτε πολιτική καταπίεση».
Μέλη:
Ousmane Ag Mossa - φωνητικά, κιθάρα, ακουστική κιθάρα
Aghaly Ag Mohamedine - djembe, δεύτερα φωνητικά
Cheick Ag Tiglia - μπάσο, ακουστική κιθάρα, δεύτερα φωνητικά
Paul Salvagnac - κιθάρα και ρυθμική κιθάρα, ακουστική κιθάρα, slide κιθάρα
Nicolas Grupp - ντραμς, κρουστά
Δισκογραφία:
Adagh (2010, Glitterhouse Records)
Toumastin (2011, Glitterhouse Records)
Chatma (2013, Glitterbeat Records)
Taksera (2015, Glitterbeat Records)
Kidal (2017, Glitterbeat Records)
Tamotait (2020, Glitterbeat Records)
