Κάποτε, σε ένα μπαρ στο Σύνταγμα που δεν υπάρχει πια, Γιάννης και Κώστας (φίλοι και ραδιοφωνικοί συμπαραγωγοί μου) συζητούσαν θερμά για τη νέα μουσική πλατφόρμα, ο αλγόριθμος της οποίας σύστηνε πραγματικά ψαγμένη, κουλ μουσική που δεν έβρισκες στο Youtube κι ίσως δεν άκουγες στα ραδιόφωνα. Πολύ σύντομα το Spotify, το θαύμα των μουσικόφιλων, μετατράπηκε όμως από εφαρμογή αναπαραγωγής μουσικής στον κυρίαρχο μεσάζοντα μεταξύ καλλιτεχνών και κοινού. Για την πλειονότητα των ατόμων λειτούργησε ως ένα ηχητικό ημερολόγιο, ένα προσωπικό ραδιόφωνο της καθημερινότητας, και φυσικά ένας χώρος ανακάλυψης. Φυσικά, όχι πάντα με ελαφριά καρδιά, καθώς είναι γνωστό ότι η πλατφόρμα αποδίδει ελάχιστα κέρδη στους δημιουργούς, παρά τις εισπράξεις εκατομμυρίων που μετρά ετησίως από συνδρομές και διαφημίσεις. Αυτό, βέβαια, ως τώρα δεν ήταν απολύτως αρκετό για να αναθεωρήσουμε τη σχέση μας με το μέσο, κυρίως λόγω της ευκολίας χρήσης του, την πληθώρα επιλογών σε μουσική, podcast, playlist κτλ, και την σχετικά καλή ποιότητα αναπαραγωγής του. Όμως, τι γίνεται όταν μαθαίνουμε ότι ο συνιδρυτής του, Daniel Ek, έχει επενδύσει εκατομμύρια σε εταιρεία που προμηθεύει τεχνολογία πολέμου, και μάλιστα στον στρατό του Ισραήλ εν μέσω γενοκτονικών ενεργειών στη Γάζα;
Ο Daniel Ek, σύμφωνα με δημοσιογραφικά ρεπορτάζ που κυκλοφόρησαν πριν λίγες ημέρες, είναι ένας από τους μεγαλύτερους επενδυτές της Helsing AI (με ποσό ανερχόμενο στα 700 εκατομμύρια δολάρια), μιας ευρωπαϊκή εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης με στρατιωτική εφαρμογή. Η εταιρεία, δε, συνεργάζεται με το ισραηλινό Υπουργείο Άμυνας και συμμετέχει ενεργά στην τεχνολογική υποστήριξη των επιθέσεων στη Γάζα με μη επανδρωμένα αεροσκάφη μάχης (drones).
Πολύ γρήγορα ξεκίνησαν οι συζητήσεις επ’ αυτού, ιδιωτικά αλλά και στους μουσικούς κύκλους, με τους δεύτερους να διχάζονται έντονα τους τελευταίους μήνες πάνω στο θέμα της πολιτικής έκφρασης πάνω στη σκηνή (με βασικό το σύνθημα της απελευθέρωση του παλαιστινιακού λαού). Οι πρώτοι που αντέδρασαν έμπρακτα ήταν οι θορυβώδεις και απερίφραστοι αμερικανοί Deerhoof, αποσύροντας τη μουσική τους από το Spotify. «Κάθε φορά που κάποιος ακούει τη μουσική μας στο Spotify σημαίνει ότι ξοδεύεται άλλο ένα δολάριο για να γίνουν όλα όσα έχουμε δει στη Γάζα» δήλωσε στους Times ο ιδρυτής και ντράμερ της μπάντας, Greg Saunier. Ακολούθησαν οι όμοροι τους Xiu Xiu, σημειώνοντας πως, αφενός η ίδια η διαδικασία είναι ιδιαίτερα δύσκολη και χρονοβόρα, αφετέρου, είναι σημαντικό για τη μπάντα να δώσει το δικό της στίγμα στους ακροατές της, χωρίς βέβαια να περιμένει πως θα αλλάξουν πολλά. Την αποχώρηση τους έχουν ανακοινώσει ήδη και οι αυστραλοί King Gizzard & the Lizard Wizard, καθώς και άλλα συγκροτήματα, καλλιτέχνες και μικρότερα δισκογραφικά labels.
Στην Ελλάδα τα πράγματα παραμένουν κάπως μουδιασμένα. Κι εγώ η ίδια αναρωτιέμαι εάν μπορεί κανείς, εάν μπορώ, να συνεχίσω να κάνω scroll σε playlists γνωρίζοντας ότι το 30% των εσόδων του Spotify πηγαίνει απευθείας στους μετόχους του, και αυτοί με τη σειρά τους τα ρίχνουν στη χρηματοδότηση πολεμικών τεχνολογιών. Ακόμα κι αν το Spotify δεν είναι άμεσα υπεύθυνο, ο συμβολισμός της κατανάλωσης αποκτά άλλο βάρος. Και στην τελική, όταν μιλάμε για γενοκτονία, η ουδετερότητα είναι ήδη επιλογή.
Το δίλημμα εάν θα μείνω ή θα φύγω δεν εξαντλείται στο αν θα συνεχίζω να στηρίζω την πλατφόρμα και όσους έχουν ουσιαστικό κέρδος από αυτή, ή αν «απλώς» θα σταματήσω να χρησιμοποιώ την εφαρμογή. Έρχεται με ένα σωρό ερωτήματα. Θα επηρεάσει αυτό τους νέους καλλιτέχνες, που στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό σ’ αυτή για την διάδοση της μουσικής τους; Πώς θα κάνω repost τα αγαπημένα μου τραγούδια στο Instagram, για να μάθουν όλο και περισσότερα άτομα για τις μικρότερης δημοτικότητας μπάντες; Υπάρχει «καλή» πλατφόρμα για να μεταπηδήσω, με ποιο κριτήριο να τη διαλέξω και πώς αλλιώς μπορώ να στηρίξω τις καλλιτέχνιδες και τους καλλιτέχνες, εάν δεν μπορώ να το κάνω αγοράζοντας τους δίσκους τους ή το merch τους;
Με αφορμή όλα αυτά τα ερωτήματα, ζήτησα από τις μουσικούς και ερμηνεύτριες Nalyssa Green και Melentini, οι οποίες έχουν ήδη μιλήσει στα προσωπικά τους social media για το θέμα, τον Αντώνη Κωνσταντάρα (Tony Bluebird), δημιουργό και παλαίμαχο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, και των νέων μέσων γενικότερα, και τον Vox Populi, ο οποίος μέσα από τη μουσική του αλλά και τον δημόσιο λόγο του εκφράζει ανοιχτά την στήριξή του στον παλαιστινιακό αγώνα, να μου απαντήσουν ως χρήστες του Spotify αλλά και ως μουσικοί στο εάν, τελικά, πρέπει να μείνω ή να φύγω.
Nalyssa Green
Πριν λίγες μέρες ακύρωσα τη συνδρομή μου στο Spotify. Δεν ένιωθα καλά να πληρώνω μια επιχείρηση που χρησιμοποιεί αυτά τα χρήματα σε επενδύσεις για όπλα, που συνδράμει στην προώθηση ΑΙ κομματιών με αποτέλεσμα την απαξίωση του επαγγέλματος της μουσικής και των σχετικών επαγγελμάτων, αλλά και τον ευτελισμό της ίδιας της μουσικής με σκοπό το χρηματικό όφελος. Και τέλος, δεν ήθελα να πληρώνω μια επιχείρηση που βασίζεται αποκλειστικά στα έργα χιλιάδων καλλιτεχνών οι οποίοι δεν αμείβονται δίκαια. Το Spotify δίνει ένα εξευτελιστικό ποσοστό από τα έσοδα του στους καλλιτέχνες, παρόλα αυτά στη δική μου περίπτωση (μάλλον των περισσότερων) είναι η κύρια πηγή εσόδων από streaming. Αυτό συμβαίνει γιατί είναι η πιο δημοφιλής πλατφόρμα οπότε τα χρήματα μαζεύονται. Προσωπικά δεν έχω αποσύρει ακόμα τη μουσική μου από την πλατφόρμα. Μου φαίνεται τιμωρητικό για τον κόσμο που ακόμα δεν έχει αλλάξει πλατφόρμα και θα ήθελε να ακούσει τη μουσική μου. Επίσης με τρομάζει το να χάσω αυτό το εισόδημα, που είναι σημαντικό για το βιοπορισμό μου, σε μια δουλειά που ο βιοπορισμός είναι δύσκολο πράγμα. Προφανώς σέβομαι απόλυτα (και θαυμάζω) την απόφαση άλλων καλλιτεχνών να αποσύρουν τα έργα τους. Έχει καθιερωθεί μια πλασματική αίσθηση μονοπωλίου. Νομίζουμε πως το Spotify είναι η μόνη λύση για να ακούει κάποιος μουσική online με αυτόν τον τρόπο. Αυτό είναι μια μεγάλη παρεξήγηση, και το κάθε άτομο μπορεί να κάνει την έρευνα του και να βρει εναλλακτικές με ανάλογη και ίσως καλύτερη ποιότητα και πιο ηθικό πρόσημο. Εγώ πήγα στο Tidal. Ανάλογη λογική και τιμή, καλύτερη ποιότητα ήχου, credits συντελεστών.
Ονειρεύομαι μια μετακίνηση από όλους τους ακροατές σε άλλες πλατφόρμες, έτσι ώστε να αποδυναμωθεί το Spotify και να μη χρειάζεται να υπάρχουν τα έργα μας εκεί. Και το να φύγουν τα έργα θα είναι μια παρακίνηση για να φύγουν και οι ακροατές. Αυτό θα έχει πρακτικά νόημα αν το κάνουμε μαζικά. Πάντως είναι τόσο απλό και εύκολο να κάνουμε μια κάποια διαφορά. Αν όλα μας σταματήσουμε να πληρώνουμε αυτήν την επιχείρηση και μεταφέρουμε τις ανάγκες μας κάπου αλλού, δείχνουμε την αντίσταση μας και τη δύναμή μας, βάζουμε την επιχείρηση να σκεφτεί καλύτερα τις κινήσεις της και δημιουργούμε παράδειγμα και για τις άλλες επιχειρήσεις. Και το κάνουμε με μηδενικό προσωπικό κόστος μιας και υπάρχουν ισότιμες εναλλακτικές, αν όχι καλύτερές. Υπάρχει ανάγκη για κάποια καινούρια πλατφόρμα, ακόμα πιο δίκαιη στο διαμοιρασμό κερδών και με στόχο τη μουσική και την εξέλιξη της. Που να διευκολύνει τους ακροατές να βρίσκουν ακούσματα που τους αφορούν και όχι να τους βομβαρδίζει προωθώντας επιχειρήσεις και ήδη επιτυχημένα έργα που με τεχνικές μάρκετινγκ διατηρούν τις κορυφαίες θέσεις. Να βρεθεί ένας τρόπος να μοιραζόμαστε τη μουσική οργανικά και να ακούμε μουσική με ελευθερία και αγάπη για αυτήν. Όχι με εμπορευματικές τεχνικές και γνώμονα μόνο το συμφέρον των λίγων.
Melentini
Ακόμα το επεξεργάζομαι όλο αυτό και τις εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν, αλλά σίγουρα όσον αφορά το Spotify, σαν συνδρομήτρια δεν θέλω να ενισχύω οικονομικά αυτή την πλατφόρμα. Δεν λέω πως οι υπόλοιπες αντίστοιχες εφαρμογές είναι αθώες, αλλά είναι τελείως διαφορετικό να γνωρίζεις που επενδύεται το χρήμα που προέρχεται από σένα. Όταν αυτό έχει σκοπό να ενισχύσει την πολεμική βιομηχανία, είναι διαφορετικό.
Γενικότερα στο Spotify υπάρχουν και άλλα ανησυχητικά φαινόμενα, όπως ας πούμε ότι φιλοξενεί λίστες με μουσική τεχνητής νοημοσύνης. Και αυτό πλέον είναι κάτι που δείχνει ότι η μουσική στις μέρες μας δεν νοείται ως τέχνη, αλλά ως ένα προϊόν μαζικής κατανάλωσης χωρίς πλέον προσωπικότητα και πηγαίο ψυχικό υπόβαθρο, αλλά ως κάτι που εξυπηρετεί trends. Αυτό το βρίσκω κάτι επίσης που πρέπει να τεθεί ως ζήτημα στο καλλιτεχνικό κόσμο.
Σχετικά με τις εναλλακτικές, ψάχνω κι εγώ πως και εγώ ως ακροάτρια μπορώ να ακούω μουσική. Υπάρχουν τρόποι και υπάρχουν και άλλες πλατφόρμες, φυσικά και το streaming είναι πολύ βολικό. Το καταλαβαίνω, κι εγώ πολλές φορές δεν μπορώ να μπω στη διαδικασία να αναζητήσω πράγματα, αλλά για παράδειγμα το ιντερνετικό ραδιόφωνο βοηθάει πολύ σε αυτό. Κι επίσης σίγουρα ενθαρρύνω τον κόσμο να κάνει download τη μουσική καλλιτεχνών. Δεν έχει ακόμα μπει στη λογική του καταναλωτή ότι με τα ίδια χρήματα που δίνεις στις πλατφόρμες ως συνδρομητής ή συνδρομύτρια, μπορείς να κατεβάσεις πολλαπλάσιους τίτλους, υποστηρίζοντας τους καλλιτέχνες και φτιάχνοντας τις δικές του λίστες. Σίγουρα αυτό δεν είναι αλγοριθμικό, χρειάζεται προσπάθεια, αλλά όταν θέλεις να αλλάξεις κάτι, νομίζω ότι αξίζει η προσπάθεια.
Όσον αφορά και τις νέες μου κυκλοφορίες, δεν θα ήθελα ο επόμενος δίσκος μου να υπάρχει στο Spotify. Ακόμα δηλαδή και σαν κατάλογος, σαν γκαλερί της δουλειάς μου, ακόμη και γι΄ αυτούς που δεν το χρησιμοποιούν επί πληρωμή. Θα προτιμούσα να μπορώ να παραπέμπω τον κόσμο να το ακούσει και να το βρει, αλλού και κυρίως μέσω Bandcamp. Κατά τα άλλα, συζητάμε πολύ και με άλλους ανθρώπους της τέχνης και παραγωγούς ποιο θα είναι το μέλλον, τι μπορούμε να κάνουμε. Και το γεγονός ότι αυτή η συζήτηση γίνεται για πρώτη φορά πιο ενεργά είναι από μόνο του λίγο αισιόδοξο. Ελπίζω αυτή η κουβέντα γύρω από την τύχη της τέχνης μας να αλλάξει σταδιακά το τοπίο.
Αντώνης Κωνσταντάρας (Tony Bluebird)
Αν αύριο το πρωί αποφάσιζαν 10.000 underground καλλιτέχνες να κατεβάσουν τη μουσική τους από το Spotify, η ζημιά που θα προκαλούσαν θα ήταν μηδαμινή. Υπάρχει πιθανότητα να μην το έπαιρναν καν χαμπάρι στα κεντρικά. Αν ξαφνικά, όμως, διέγραφαν τις συνδρομές τους οι αντίστοιχοι χρήστες ή αποχωρούσαν μόλις πέντε ονόματα τύπου Taylor Swift, Coldplay και Bruno Mars, τότε θα υπήρχε θέμα. Επίσης, θα ήταν η σωστή στιγμή να αποχωρήσουν και οι προαναφερθέντες 10.000, ώστε να δοθεί ένα βάθος στην όλη κίνηση.
Με τα ξεχωριστά deal που έχουν αυτοί οι καλλιτέχνες όμως, είναι αρκετά βολεμένοι ώστε να τηρούν «σιγή ισχύος» για το ζήτημα και να μην σκέφτονται την αποχώρηση. Το μεγαλύτερο μέρος του κοινού από την άλλη αδιαφορεί. Ελάχιστοι θα αφήσουν την ευκολία της συνήθειας για να περάσουν σε μια πιο ηθική πλατφόρμα. Προσωπικά, ως χρήστης, ψάχνω λύσεις για τα podcastπου ακούω, ώστε να κάνω σύντομα τη μετάβαση. Ως καλλιτέχνης, όμως, στη ψηφιακή δυστοπία όπου ζούμε, δεν μπορώ να κάνω κάτι ουσιαστικό. Είμαστε ο «τελευταίος τροχός της αμάξης» και μια αποχώρηση οριακά σημαίνει αντίο. Όταν οι περισσότεροι χρήστες ακούν και ανακαλύπτουν νέα μουσική από εκεί, είναι σαν να κλείνεις ένα βασικότατο κανάλι επικοινωνίας.
Αν δεν αλλάξει κάτι σε όλα τα παραπάνω οδεύουμε σε πολύ σκοτεινές περιόδους και όχι μόνο στο κομμάτι του streaming. O Daniel Ek δεν είναι ο μόνος απαίσιος τύπος που κυκλοφορεί στα λημέρια της μουσικής βιομηχανίας.
Vox Populi
Νομίζω ότι εκεί που πρέπει να απαντήσουμε είναι στο “should WE stay or should WE go”. Αντί να σκεφτούμε ο καθένας και η καθεμία μας ως artists με ατομικά συμφέροντα, να δούμε ξανά τι μας συμφέρει συλλογικά, ανεξάρτητα από φήμη, streams , lives κλπ. Σε μια ιδανική κοινωνία οι πλατφόρμες θα ήταν απλά δίκτυα διανομής. Η μουσική βιομηχανία διαμεσολαβεί με σκοπό το κέρδος ανάμεσα στην τέχνη και το κοινό προσπαθώντας να το μεγιστοποιήσει, και ειδικά το Spotify που τα κέρδη επενδύονται σε πολεμικό εξοπλισμό για όφελος του κράτους δολοφόνου του Ισραήλ. Αν σε αυτή την κατάσταση είμαστε ο καθένας και η καθεμία μόνος/ μόνη να διαπραγματευόμαστε την αξία μας, σε όποια πλατφόρμα και να βρεθούμε θα αντιμετωπίσουμε πάντα τον ίδιο παρονομαστή. Η τέχνη πρέπει να ανήκει στους ανθρώπους που την δημιουργούν και στους ανθρώπους που την απολαμβάνουν. Να ανακαλύψουμε ΜΑΖΙ, λοιπόν, πως αυτό από ιδέα θα γίνει πράξη
ΥΓ: Η μουσική ήταν πάντα αντίσταση
Το Spotify είναι σύμπτωμα ενός νέου μοντέλου καπιταλιστικής κουλτούρας, όπως το περιγράφει η Shoshana Zuboff στη θεωρία του καπιταλισμού της επιτήρησης: εμείς ακούμε, αυτοί καταγράφουν - και το πουλάνε.
Μέσω του Spotify, οι συνήθειες ακρόασής μας γίνονται δεδομένα προς πώληση, οι καλλιτέχνες αμείβονται δυσανάλογα λίγο, και η παγκόσμια κουλτούρα ομογενοποιείται γύρω από playlists με τίτλους όπως feel good indie for coding Σε αυτό το πλαίσιο, το Spotify είναι εργαλείο μαζικής αποπολιτικοποίησης. Όμως η μουσική, από τα καταγγελτικά μπλουζ της Nina Simone, μέχρι την electro-clash ειρωνεία της Peaches, η μουσική δεν είναι ποτέ απλά ήχος. Η επιλογή να μείνεις ή να φύγεις είναι πολιτική, συναισθηματική και υπαρξιακή. Ίσως δεν μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο με ένα unsubscribe, αλλά το ερώτημα παραμένει:
Τι είδους μουσική θέλουμε να ακούμε;
Και ποιος πληρώνει για να την ακούμε έτσι;
