Υπάρχουν στιγμές στη μουσική βιομηχανία που λειτουργούν σαν μικροί σεισμοί, όχι επειδή κάνουν θόρυβο ή φασαρία, αλλά επειδή μετακινούν το υπέδαφος και άρα τις βάσεις. Η απόφαση των Warner, Universal και Sony να υπογράψουν licensing deals με την Klay Vision, την πρώτη εταιρεία ΤΝ που κλείνει συμφωνίες και με τις τρεις, είναι ακριβώς ένας τέτοιος σεισμός. Κι ας παρουσιάζεται με τη στολή του «τεχνολογικού εκσυγχρονισμού» και της «υποστήριξης του καλλιτέχνη».
Όπως αναφέρει το Pitchfork η Warner Music Group (WMG), η Universal Music Group (UMG) και η Sony Music Entertainment (SME) υπέγραψαν νέες συμφωνίες αδειοδότησης με την εταιρεία τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης (AI) Klay Vision Inc., καθιστώντας την την πρώτη νεοφυή επιχείρηση AI στον τομέα της μουσικής που συνάπτει συμφωνίες αδειοδότησης με τις τρεις μαγαλύτερες δισκογραφικές εταιρείες και τις εκδοτικές τους εταιρείες. Σε δελτίο τύπου αναφέρεται ότι η Klay θα «συμβάλει στην περαιτέρω εξέλιξη της μουσικής εμπειρίας των θαυμαστών, αξιοποιώντας τις δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης, με πλήρη σεβασμό στα δικαιώματα των καλλιτεχνών, των συνθετών και των κατόχων των δικαιωμάτων».
Κάπως έτσι, λοιπόν, η Klay έρχεται πακεταρισμένη σαν η «καλή» εκδοχή της τεχνητής νοημοσύνης. Γιατί; Δεν κλέβει μουσική. Δεν κάνει meme-core «διάολια και τριβόλια» τύπου prompt-to-mp3. Δεν υπόσχεται να αντικαταστήσει κανέναν, και, τέλος, εκπαιδεύεται αποκλειστικά σε licensed υλικό.
Με άλλα λόγια: ένα AI σύστημα που μιλάει τη γλώσσα των majors, και πατάει πάνω στα ιερά τοτέμ της βιομηχανίας: copyright, έλεγχος, brand safety. Από την πλευρά των εταιρειών, το αφήγημα είναι γνωστό: «προστατεύουμε τους δημιουργούς», «επεκτείνουμε τις καλλιτεχνικές δυνατότητες», «οδηγούμε την καινοτομία με σεβασμό». Όμορφα, στρογγυλεμένα, σχεδόν ευλαβικά. Σχεδόν...
Γιατί αν αφήσουμε για λίγο τη γυαλισμένη επιφάνεια και κοιτάξουμε πιο κάτω, θα καταλάβουμε ότι αναδύονται πολλαπλά βασικά ερωτήματα...
Ποιος προστατεύεται πραγματικά;
Οι πολυεθνικές δεν ακολουθούν τυχαία τη γραμμή της συνεργασίας αντί της σύγκρουσης. Η ιστορία έχει δείξει ότι όταν η τεχνολογία δεν μπορεί να νικηθεί, αγοράζεται. Ή, ακόμη καλύτερα, ρυθμίζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να σε συμφέρει. Το licensing είναι το πρώτο βήμα: ο έλεγχος του training data σημαίνει έλεγχος του οικοσυστήματος. Αν η ΤΝ είναι ο νέος διανομέας ήχου, τότε οι μεγάλες εταιρείες θέλουν να είναι οι gatekeepers, όπως ακριβώς ήταν και στις προηγούμενες «επαναστάσεις».
Η αφήγηση μιας «AI που δεν αντικαθιστά»
Η Klay επιμένει ότι «δεν θέλει να αντικαταστήσει καλλιτέχνες». Ας το πιστέψουμε, για την ώρα. Αλλά ποτέ μια ολόκληρη βιομηχανία δεν λειτούρτγησε με βάση τις προθέσεις μιας startup. Λειτουργεί με βάση το κόστος, την ταχύτητα παραγωγής, και το βασικότερο, ποιος κατέχει τα εκδοτικά δικαιώματα (publishing rights). Όταν ένα εργαλείο μπορεί να παράγει περιεχόμενο που ακούγεται σαν κάτι από τον κατάλογο μιας δισκογραφικής, οι εταιρείες θα το χρησιμοποιήσουν. Είτε ως υποκατάστατο, είτε ως πολλαπλασιαστή περιεχομένου.
Κι εδώ ανοίγει το χάσμα της καλλιτεχνικής ταυτότητας
Αν η μουσική γίνει μια «παραμετροποιήσιμη εμπειρία» όπως έχουν γίνει η εικόνα και το κείμενο, τότε ο ακροατής δεν θα ακούει πλέον έναν καλλιτέχνη αλλά μια εκδοχή του. Γιατί όταν η Klay μιλάει για «reimagined listening» η πραγματική ερώτηση που προκύπτει είναι: Reimagined από ποιον; Τον ακροατή; Τον καλλιτέχνη; Ή τον αλγόριθμο που μαθαίνει τι πουλάει περισσότερο;
Σε αυτό το επερχόμενο χάος είναι σίγουρο ότι εκατοντάδες χιλιάδες καλλιτέχνες θα μείνουν εκτός. Αν και η Klay υπόσχεται ότι θα συμπεριλάβει ανεξάρτητους καλλιτέχνες και labels, η πραγματικότητα είναι ότι η είσοδος σε ένα τέτοιο οικοσύστημα δεν θα είναι ποτέ ισότιμη. Δεν θα μπορούσε άλλωστε. Κι έτσι οι μεγάλοι κατάλογοι θα αποκτήσουν ακόμη μια μορφή «ψηφιακής αιωνιότητας» και οι μικροί θα συνεχίσουν να προσπαθούν να ακουστούν μέσα σε έναν θόρυβο που παράγεται τώρα και από ανθρώπους και από ΤΝ. Δηλαδή χάος εις το άπειρο.
Ναι, σίγουρα μπορεί να υπάρχει και κάτι θετικό. Η συμφωνία αυτή μπορεί να αποδειχθεί και ευκαιρία για νόμιμη χρήση ΤΝ, για νέες μορφές δημιουργικότητας, για φανταστικές εμπειρίες που δεν θα μπορούσαν ποτέ να υπάρξουν αλλιώς, ή για έναν διάλογο που επιτέλους ξεκινά με όρους προστασίας και όχι ανεξέλεγκτης «πειρατείας δεδομένων». Αλλά η πραγματική πρόκληση δεν είναι τεχνική, είναι ηθική και πολιτισμική.
Επίσης, υπάρχει μια ακόμη μεγάλη αλήθεια που κανείς δεν λέει. Η μουσική βιομηχανία δεν ενδιαφέρεται πρωτίστως για την καλλιτεχνική δημιουργία, ενδιαφέρεται για την απόδοση επένδυσης. Κι αν η ΤΝ μπορεί να μειώσει ρίσκο, να αυξήσει παραγωγικότητα και να ανοίξει νέες ροές εισοδήματος, τότε θα ενσωματωθεί. Η ερώτηση λοιπόν δεν είναι «θα γίνει;». Η ερώτηση είναι «με ποιον τρόπο θα μπορέσουν να επιβιώσουν οι δημιουργοί μέσα σε όλο αυτό;».
Απλά, κοιτάξτε φίλοι μου, ό,τι έγινε με τα mp3, με το YouTube, με το streaming, έτσι γίνεται και τώρα με την ΑΙ: οι πρώτοι που αγκαλιάζουν την αλλαγή είναι οι πιο ισχυροί, όχι οι πιο δημιουργικοί. Και γι' αυτό οι καλλιτέχνες πρέπει να μπουν στο τραπέζι τώρα, όχι αργότερα. Και να απαιτήσουν, διαφάνεια στα training datasets, δίκαιο revenue share, δυνατότητα να μπορούν να αρνηθούν την εκπαίδευση μεγάλων LLMs με την μουσική τους (opt-out/opt-in), και φυσικά να έχουν τον απόλυτο δημιουργικό έλεγχο της «ψηφιακής τους σκιάς».
Γιατί η φράση «η μουσική είναι ανθρώπινη» ακούγεται όμορφα. Αλλά αν δεν την υπερασπιστούν οι ίδιοι οι άνθρωποι, θα γίνει απλώς ακόμη ένα σλόγκαν σε δελτίο Τύπου.
