Τα Κτίρια Τη Νύχτα μπορεί να είναι όμορφα, μελαγχολικά, επιβλητικά, νοσταλγικά ή και αινιγματικά. Μπορεί να μοιάζουν με Σημειώσεις Άλυτων Θεμάτων ή να δίνουν μορφή σε κάποιον Κενό Χώρο. Σου λένε τη δική τους ιστορία, όμως περιέργως τα νιώθεις να μπλέκονται και με τη δική σου. Με αφορμή, λοιπόν, έναν νέο δίσκο (Κενοί Χώροι, από τις πρόσφατες κυκλοφορίες της Inner Ear), θέσαμε κάποια ερωτήματα και πήραμε μερικές (περιεκτικές ομολογουμένως) απαντήσεις…
Το τμήμα «Κενός Χώρος» του site σου (buildingsatnight.com) λειτουργεί κάπως σαν χώρος ηλεκτρονικού ημερολογίου. Θα ήταν ακριβές να υποθέταμε ότι αντιστοίχως λειτουργεί και η μουσική σου –ως ημερολόγιο σε νότες;
Δεν γράφω τραγούδια με τη λογική του ρεπορτάζ ή της ημερολογιακής καταγραφής, όμως υπάρχουν μέσα σε αυτά λέξεις και φράσεις που με κάνουν να ανακαλώ στη μνήμη συγκεκριμένα πράγματα. Επίσης, καθ’ όλη την πορεία ενός κομματιού, απ’ τη στιγμή που θα το γράψω μέχρι να το ηχογραφήσω, συγκεντρώνονται μέσα του στιγμιότυπα, σκέψεις και περιστατικά, τα οποία μου σκάνε με τις ακροάσεις. Οπότε, σε δεύτερο επίπεδο, τα τραγούδια μου λειτουργούν και σαν ένα κωδικοποιημένο προσωπικό ημερολόγιο.
Λες σε ένα σημείο (αρκετά παλαιότερο) αυτού του ηλεκτρονικού σου ημερολογίου: «Πλέον οτιδήποτε φέρεται μόνον ως έκφραση απώλειας, μου προκαλεί ανία». Κι ο εγχώριος μύθος που συντηρούμε για «καταραμένους ποιητές»;
Η λέξη-κλειδί στην παραπάνω φράση είναι το «μόνον». Μπορεί η απώλεια να σε ωθεί να την εκφράσεις, αλλά μόνο η παράθεσή της δεν έχει νόημα. Το ζήτημα έγκειται στο πώς τη διαχειρίζεται κανείς και πώς τη μετασχηματίζει. Ειδάλλως, παραμένει ένας αυτάρεσκος αυτισμός. Όσο για τον μύθο των «καταραμένων ποιητών», καταλαβαίνω ότι κάποιοι γοητεύονται στη σκέψη ενός ασυμβίβαστου τρόπου ζωής, ο οποίος φαίνεται ότι έχει κάτι το απόκοσμο. Προσωπικά πάντως, δεν με πολυψήνει. Κάποια πράγματα μου αρέσουν χωρίς το περιτύλιγμα.
Οι στίχοι σου –χωρίς ακριβώς να γίνονται αυτοαναφορικοί– σχετίζονται περισσότερο με το προσωπικό. Θα επιχειρούσες μια πιο ευθεία σύνδεση με το κοινωνικό; Ή μήπως ο ειλικρινής τρόπος με τον οποίον γίνεσαι προσωπικός είναι που τελικά σου δίνει «πρόσβαση» στο κοινωνικό;
Δεν με ενδιαφέρει να γράψω κάτι «ευθέως κοινωνικό», όπως το θέτεις. Μπορεί, βέβαια, έτσι να έχεις πιο εύκολη πρόσβαση σε ένα ευρύτερο κοινό, αλλά τα αμιγώς κοινωνικά τραγούδια (όσα, δηλαδή, γράφονται με σκοπό να είναι τέτοια) αποτελούν καλυμμένες κολακείες, οι οποίες λειτουργούν περισσότερο για να εκτονωθεί ο ακροατής και να επαναπαυτεί στην σκέψη ότι αρκεί αυτό το τραγούδι για να κάνει την «επανάστασή» του. Για εμένα έχει νόημα η επαφή που γίνεται μέσα απ’ την ενδοσκόπηση, να συναντάς μέσα από τον εαυτό σου τους άλλους. Είναι πιο βαθιά μια τέτοια σύνδεση. Εξάλλου, ακόμα κι αν φαίνεται ότι γράφω κάτι «προσωπικό», αυτό εκ των πραγμάτων εμπεριέχει την αλληλεπίδραση με τους γύρω μου.
Η «μεγάλη εικόνα», λοιπόν, πώς επιδρά στην ιδιοσυγκρασία σου; Τη μουσική σου την αισθάνεσαι καθόλου ως προσωπική άμυνα απέναντί της;
Όχι, δεν την αισθάνομαι έτσι ακριβώς. Νομίζω ότι περισσότερο τη βλέπω ως αισθητικό αντίβαρο απέναντι στη στυλιζαρισμένη απάθεια και στην κοινωνική αποχαύνωση ή ως κάτι που μπορεί να αποτελέσει αφορμή να έρθουν κάποιοι άνθρωποι πιο κοντά. Αλλά το θέμα είναι τι γίνεται από εκεί και πέρα. Περισσότερο πιστεύω στις πράξεις των ανθρώπων. Όσο για τη «μεγάλη εικόνα», αυτή δεν είναι παρά ένας μεγεθυσμένος στρατώνας, όπου βασιλεύει η καφρίλα, το ψέμα, η διαστρέβλωση και ο παραλογισμός. Παρ' όλο που έτσι ήταν και παλιότερα –δεν προέκυψε απ’ τη μια στιγμή στην άλλη– γίνεται μάλλον πιο εμφανές σήμερα το ότι ζούμε σε μόνιμη σύγχυση. Αυτή η κατάσταση με κάνει να είμαι πιο ενεργός στις διαπροσωπικές σχέσεις, πιστεύω ότι από εκεί μπορεί να αρχίζει να αλλάζει κάτι. Μια πράξη σου ή μια κουβέντα που θα πεις σε μια παρέα είναι (ακόμα, ευτυχώς) πιο ισχυρή από δέκα «αντιδραστικές» αναρτήσεις στο Facebook.
Στο νέο σου άλμπουμ υπάρχει ο φόρος τιμής στη «χαμένη αναμονή στην αρχή των κασετών». Στο ψηφιοποιημένο σήμερα, τέτοιες αναμονές δεν υπάρχουν, όπως τείνουν προς εξάλειψη και οι ανάγκες (ή οι αφορμές) για το δέσιμο με αντικείμενα (βιβλία/κασέτες/δίσκους/ ή άλλα). Πώς το κρίνεις ως εξέλιξη;
Πάντα θα έχουν ανάγκη οι άνθρωποι να δένονται με αντικείμενα. Μπορεί να μην είναι βιβλία ή δίσκοι, θα είναι κάτι άλλο. Από εκεί και πέρα, το βρίσκω φυσιολογικό να αλλάζει το μέσο που φέρει την πληροφορία. Αυτό συνέβαινε πάντα, πόσο μάλλον σήμερα, που οι ρυθμοί της τεχνολογίας είναι πολύ πιο γρήγοροι.
Προσωπικά, μου αρέσει που μπορώ οποτεδήποτε να ακούσω το τραγούδι που θέλω. Το προτιμώ απ’ το να παιδεύομαι ψάχνοντας σε κασέτες. Καμιά φορά θα βάλω κι ένα βινύλιο να παίξει, πιο πολύ για την «ιεροτελεστία» της υπόθεσης και για την αίσθηση την οποία μου αφήνει μια τέτοια σύνδεση με την εφηβική ηλικία.
Στο τι έχει αλλάξει τώρα… Παλιότερα, για να ξεκινήσει να παίζει ένας δίσκος, έπαιρνε κάποιο χρόνο· να ανοίξεις τον ενισχυτή, να βγάλεις το βινύλιο απ’ τις θήκες, να πιάσεις με προσοχή τη βελόνα κλπ. Οπότε δεν θα έμπαινες στη διαδικασία για να ακούσεις μόνο 10 δευτερόλεπτα, ούτε θα ήσουν με τη βελόνα από πάνω για να κάνεις skip τα κομμάτια. Εκ των πραγμάτων, δηλαδή, άκουγες λιγότερο αποσπασματικά απ’ ότι σήμερα. Πλέον, η ευκολία κι η αμεσότητα στην πρόσβαση (σε οτιδήποτε), μπορεί να σε κάνει να μην στέκεσαι σε κάτι όσο χρειάζεται: εύκολα σε παίρνει μπάλα η ταχύτητα. Αλλά, ακόμα κι έτσι, αυτό είναι στο χέρι του καθενός. Εγώ συνεχίζω να ακούω και να γράφω μουσική με ρυθμούς «παλαιούς», όπως επίσης και να σκέφτομαι ότι απευθύνομαι σε ανθρώπους οι οποίοι θα δώσουν τον χρόνο που χρειάζεται σε αυτά που κάνω. Αν αρχίσουμε να φερόμαστε σαν να θέλουμε να προφτάσουμε κάτι, τότε την πατήσαμε. Αυτό το παιχνίδι με την ταχύτητα δεν βγάζει πουθενά, είναι μια γάτα που κυνηγάει την ουρά της.
Όταν ξαναπιάνεις τραγούδια τα οποία έχεις γράψει παλαιότερα, δημιουργείται η ανάγκη της «επικαιροποίησης»; Ή προέχει για σένα να τα αποτυπώσεις όπως περίπου τα συνέλαβες;
Μιλώντας για τις ηχογραφήσεις, κυρίως με ενδιαφέρει να αποτυπώσω την αρχική αίσθηση που έχω για τα τραγούδια. Τις λίγες φορές που έχει τύχει να μη λειτουργεί κάτι πια για μένα (συμβαίνει συνήθως όταν έχει μεσολαβήσει αρκετός καιρός από τη σύλληψη έως την ηχογράφηση), προσπαθώ να το κάνω κάπως να μου κινήσει το ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, οι “Μέρες Του ’94” γράφτηκαν το ’99, αλλά όταν τις ηχογράφησα το ’06 δεν είχε νόημα η γωνιώδης ενορχήστρωση που αρχικά σκεφτόμουν –κι έτσι έφτιαξα κάτι ας πούμε πιο στρογγυλό. Ή το “Είναι Ανώφελο Κι Υποθέτοντας”, το οποίο στην πρώτη του εκδοχή ήταν ένα χορευτικό τραγούδι, λειτούργησε τελικά σε άλλο περιβάλλον. Οτιδήποτε πάντως μπορεί να τεθεί προς τροποποίηση έχει να κάνει με τη διαχείριση των ήχων και των οργάνων. Πολύ σπάνια αλλάζω κάτι στη μουσική ή στο κείμενο.
Τώρα, σχετικά με τις live εκδοχές παλαιότερων κομματιών, συχνά αφαιρώ ή αλλάζω στίχους, χρησιμοποιώ τμήματα μουσικής ενός τραγουδιού σε κάποιο άλλο, ανακατεύω τις δομές, αλλά το βλέπω περισσότερο σαν παιχνίδι: σαν να διαλύω ένα παζλ και να το ανασυνθέτω. Δεν είναι ακριβώς «επικαιροποίηση», δεν είναι δηλαδή η νέα εκδοχή ενός τραγουδιού –το θεωρώ περισσότερο ως remix του αρχικού.
Κάποιοι μουσικοί απαντούν πως δεν ακούνε ποτέ τα τραγούδια τους αφού τα ηχογραφήσουν, υποθέτω γιατί εντοπίζουν συνέχεια πράγματα που «θα έπρεπε να είχαν γίνει». Λειτουργείς κι εσύ έτσι;
Ναι, κι εγώ πολύ σπάνια ακούω τα παλιά μου τραγούδια, αλλά όχι για αυτόν τον λόγο. Όσο διαρκούν οι ηχογραφήσεις, ακούω συνέχεια τα όσα φτιάχνω. Κι όταν δεν τα ακούω, τα σκέφτομαι διαρκώς: σημειώνω ιδέες και μελωδίες στις βόλτες μου, τα ενορχηστρώνω στον νου μου όταν πέφτω για ύπνο και, όταν ξυπνάω, συνεχίζω να τα ακούω και να τα δουλεύω παράλληλα. Συνήθως, οι ηχογραφήσεις τελειώνουν όταν τα έχω ακούσει αρκετές συνεχόμενες φορές και δεν βρίσκω κάτι άλλο που να θέλω να αλλάξω. Οπότε η ολοκλήρωση του εκάστοτε άλμπουμ συμπίπτει με τη στιγμή που λέω «ωραίο ήταν αυτό, το χόρτασα, ας ακούσω κάτι άλλο».
Αν όμως τύχει να ακούσω κάποιο παλιό μου τραγούδι, δεν το κοιτάω ποτέ με κριτική ματιά. Πιθανόν κάποια πράγματα να τα είχα διαχειριστεί διαφορετικά τώρα, κάτι τέτοιο όμως δεν οδηγεί πουθενά. Είναι σαν να βλέπω μια παλιά μου φωτογραφία κι αντί να τη χαρώ –ή να λειτουργήσει ως αφορμή για να σκεφτώ πέντε πράγματα– να με ενοχλεί η χωρίστρα που είχα τότε.
Έχεις μελοποιήσει και κάποια ποιήματα του Σαχτούρη. Είναι μέσα στον κώδικα σου η έννοια της συνδιαλλαγής με έργα άλλων (σε τόσο αυτούσια/άμεση τουλάχιστον μορφή);
Αν μου αρέσει κάτι, ναι. Προσφέρει και μια ευκαιρία, συν τοις άλλοις, να δω τον εαυτό μου σε διαφορετικές συνθήκες.
Υπάρχει κάτι που δουλεύεις αυτή την εποχή ή γενικότερα κάποιο σχέδιο για το μέλλον;
Μόλις ολοκλήρωσα τη σύνθεση των τραγουδιών για τον νέο μου δίσκο κι αυτόν τον καιρό σκέφτομαι τους τίτλους, τη σειρά, το artwork, το στήσιμο γενικά. Θα ξεκινήσω τις ηχογραφήσεις μέσα στον χειμώνα που έρχεται. Λίγο πιο πριν, το φθινόπωρο, θα ηχογραφήσω αυτά τα 20 ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη, τα οποία μελοποίησα πριν κάποια χρόνια. Και οι δύο ενότητες θα έχουν τελείως διαφορετική ηχητική προσέγγιση –και μεταξύ τους, αλλά και σε σχέση με ό,τι άλλο έχω κάνει ως τώρα.
{youtube}h0ekB2Q7TMY{/youtube}
