“Πρέπει να το ακούσεις αυτό, είναι το επόμενο χιτ”. Έχω πει καλή τη πίστη αρκετές φορές αυτή την ατάκα, και σίγουρα την έχω ακούσει πολλαπλάσιες. Μάλιστα, τη σεζόν που μόλις αφήσαμε πίσω μας, το άκουσα περισσότερες από όσες μπορούσα να μεταβολίσω. Ελάχιστα τραγούδια κόλλησαν σαν τσίχλα στο μυαλό μου, όλα όμως παίζοντας σε ένα σχετικά χλιαρό rotation. Και κάπως έτσι αναρωτήθηκα, τι απέγιναν τα μεγάλα χιτ;
Εξηγούμαι. Η μουσική που ακούω συστηματικά είναι στο φάσμα της post-punk, και παρακολουθώ στενά την εγχώρια ανεξάρτητη σκηνή, με μια ιδιαίτερη συμπάθεια στις indie και εναλλακτικές ποπ εκφάνσεις της. Οπότε, σχεδόν αντανακλαστικά, αναρωτιέμαι γιατί φέτος το καλοκαίρι δεν έχουμε μία "Ανισόπεδη Ντίσκο" (Pan Pan/Καλλιόπη Μητροπούλου) ή ένα "Ταξίδι" (Μαρίνα Σπανού), ούτε καν ένα "Ζάρι" (Μαρίνα Σάττι).
Αυτό όμως φαίνεται να αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο, μιας και στην πραγματικότητα κανένα μουσικό κομμάτι δεν μοιάζει να κέρδισε το κοινό και να κατέκλυσε διεθνώς ραδιόφωνα και social media. Αντ’ αυτού, τα stories μας γέμισαν ασφυκτικά και ενοχλητικότατα με το ηχητικό απόσπασμα της διαφήμισης της αεροπορικής εταιρείας Jet2 Holiday.
Γιατί δεν έχουμε πια «τραγούδι του καλοκαιριού»;
Κάποτε κάθε καλοκαίρι είχε το δικό του τραγούδι. Από τα ‘80s έως και τα 2010s, υπήρχε μια σχεδόν παγκόσμια συναίνεση για το τι είναι «χιτ». Κομμάτια που έπαιζαν παντού, στο ραδιόφωνο, στο MTV, στα clubs, σε γάμους, σε σούπερ μάρκετ. Όλοι ήξεραν το ίδιο ρεφρέν. Από τη Madonna μέχρι τη Shakira και από τους Black Eyed Peas μέχρι το περσινό "Espresso" της Sabrina Carpenter, τα τραγούδια του καλοκαιριού ξεπερνούσαν τα στενά όρια της εμπορικής επιτυχίας παρά έδιναν την αίσθηση πως, έστω και για τρεις μήνες, ζούσαμε όλοι μέσα στην ίδια μελωδία.
Σήμερα, όμως, αυτή η εμπειρία δείχνει να έχει χαθεί. Οι λίστες γεμίζουν συνεχώς με νέα κομμάτια, το TikTok αναπαράγει χιλιάδες micro-trends, αλλά εκείνο το «ένα τραγούδι» που να κυριαρχεί παντού, που να τραγουδιέται αυθόρμητα σε beach bars ή να σιγομουρμουριέται σε ταξί, δεν εμφανίζεται πια. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Το πρώτο πράγμα που αλλάζει είναι το πλαίσιο. Ένα χιτ δεν γεννιέται στο κενό, μα χρειάζεται συνθήκες ανεμελιάς, συλλογικότητας και οικονομικής άνεσης για να εξαπλωθεί. Σήμερα, η οικονομική ανασφάλεια είναι μόνιμη, και στην πραγματικότητα οι περισσότεροι μετρούν αν τους περισσεύουν χρήματα για συναυλίες ή φεστιβάλ. Οι αυθόρμητες εξόδοι, δε, μοιάζουν να γίνονται λιγότερες, με την αθηναϊκή νύχτα να μιλά ανοιχτά για «κάθε πέρυσι και καλύτερα». Το disposable income που κάποτε τροφοδοτούσε τις κοινές μουσικές εμπειρίες δεν υπάρχει στον ίδιο βαθμό.
Παράλληλα, η παγκόσμια συγκυρία βαραίνει. Η γενικευμένη γεωπολιτική αστάθεια, η σφαγή στη Γάζα, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η εμμονή των mainstream καναλιών με το έγκλημα και την καταστροφή, και εγχώριοι και διεθνείς πολιτικοί-καρικατούρες αποτελούν πλέον την καθημερινή βασική μας πληροφορία. Σε αυτό το περιβάλλον, ακόμα και το πιο αισιόδοξο beat μοιάζει να χάνει τη δύναμή του. Όπως έγραψε η Washington Post, η ίδια η ιδέα του «τραγουδιού του καλοκαιριού» δείχνει να λείπει, γιατί λείπει η διάθεση για κοινή χαρά.
Το τέλος της μονοκαλλιέργειας: από το MTV στο TikTok
Αν παλιά η μουσική βιομηχανία λειτουργούσε σαν φίλτρο. όπου λίγα κομμάτια έπαιρναν την ώθηση και κατέληγαν παντού, σήμερα ζούμε το αντίθετο. Το streaming και τα social media κατέλυσαν τη μονοκαλλιέργεια. Στο Spotify, στο YouTube και στο TikTok, ο καθένας μπορεί να έχει τη δική του «παγκόσμια επιτυχία». Δεν υπάρχει ένας κοινός κανόνας, αλλά εκατομμύρια μικρο-πραγματικότητες, μέσα στις οποίες καθένας εντοπίζει το δικό του επόμενο μεγάλο χιτ.
Η λογική των 15 δευτερολέπτων του TikTok φτιάχνει micro-hits που σπάνια μεταφράζονται σε καθολικές επιτυχίες. Ένα απόσπασμα μπορεί να γίνει viral, να μπει σε memes, να χρησιμοποιηθεί σε βιντεάκια, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το τραγούδι θα περάσει στη συλλογική μνήμη. Το virality πήρε τη θέση της επιτυχίας, χωρίς όμως να κουβαλά την ίδια βαρύτητα. Ακόμη κι αν σκεφτεί κανείς το περσινό Brat Summer, η αλήθεια είναι πως στο κοινό θυμικό έχει καταγραφεί το viral neon green εξώφυλλο του άλμπουμ της Charli XCX ως πολιτισμικό craze, κι όχι τα ίδια τα κομμάτια του άλμπουμ.
Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι λείπουν οι μεγάλες ακροάσεις. Υπάρχουν τραγούδια με εκατοντάδες εκατομμύρια streams που σχεδόν κανείς δεν θυμάται. Όπως παρατηρεί το Chartmetric, το πρώτο εξάμηνο του 2025 μόλις 23 νέα τραγούδια μπήκαν στο global top-50 του Spotify — σχεδόν τα μισά σε σχέση με το 2024. Οι επιτυχίες υπάρχουν, αλλά είναι πιο εφήμερες και, οπωσδήποτε, πιο κατακερματισμένες.
Micro-hits και αλγόριθμοι
Πλέον ο μεγάλος όγκος των τραγουδιών συχνά δεν γίνονται επιτυχίες επειδή αγαπήθηκαν από το κοινό, αλλά επειδή προωθήθηκαν από τον αλγόριθμος. Το αποτέλεσμα; Μουσική κατανάλωση χωρίς συναίσθημα, χωρίς συγκίνηση, χωρίς αυτή τη σύνδεση με τις καλοκαιρινές στιγμές, με φίλους, με ταξίδια. Σήμερα, πολλά κομμάτια μοιάζουν προκατασκευασμένα, σχεδιασμένα για να πετύχουν σε playlist ή να κολλήσουν στο TikTok. Και αυτό φαίνεται ακριβώς στο γεγονός ότι τα ακούς, τα προσπερνάς και, γρήγορα, τα ξεχνάς.
Ο Guardian το θέτει ωμά: το 2025 είναι η χρονιά με τα λιγότερα νέα χιτ στην αμερικανική ιστορία. Όχι επειδή οι καλλιτέχνες σταμάτησαν να παράγουν, αλλά γιατί η ίδια η έννοια της επιτυχίας έχει αλλάξει. Τώρα έχουμε «επιτυχίες» που ζουν μόνο μέσα σε συγκεκριμένα communities ή memes, χωρίς ποτέ να γίνουν καθολικές.
Νοσταλγία και remix culture
Μπροστά σε αυτή την αδυναμία παραγωγής νέων καθολικών χιτ, η βιομηχανία στρέφεται όλο και περισσότερο στη νοσταλγία. Τα σημερινά «νέα» hits είναι συχνά ανακυκλώσεις, με το “I’m Good” να sample-άρει το “Blue” των Eiffel 65, την Britney Spears να ξαναμπαίνει στα charts χάρη στον Elton John, παλιά eurodance κομμάτια επιστρέφουν με νέες παραγωγές. Στην Ελλάδα, πλην των 90s και 00s επιτυχιών που επιστρέφουν στα μπαρ (βλ. το τραγούδι “Μια φορά” του Δημήτρη Κοριαλά και άλλα της σειράς του), αυτό που μέχρι πριν λίγα χρόνια θεωρείτο trash κι έπαιζε μόνο σε θεματικά πάρτυ, τώρα ακούγεται παντού – και με καθόλου ειρωνικό τρόπο. Το αποτέλεσμα είναι πως, αντί για καινούργιες στιγμές, παίρνουμε απόηχους.
Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Σε μια εποχή αστάθειας, το παρελθόν προσφέρει ασφάλεια. Αλλά η νοσταλγία δεν μπορεί να δημιουργήσει κοινές εμπειρίες με τον ίδιο τρόπο. Στην καλύτερη περίπτωση, ξυπνάει αναμνήσεις σε όσους έζησαν τα πρωτότυπα. Στη χειρότερη, δίνει την αίσθηση ότι βρισκόμαστε σε έναν πολιτισμό που «ξαναπαίζει» τα greatest hits του γιατί αδυνατεί να γράψει καινούργια.
Ένα άλλο στοιχείο είναι ότι οι ίδιοι οι καλλιτέχνες δεν κυνηγούν πια το «χιτ» με τον παλιό τρόπο. Σήμερα, το σημαντικό δεν είναι το classic radio hit, αλλά η δημιουργία mood, ταυτότητας, viral στιγμής. Η SZA, για παράδειγμα, δεν έχει τα παραδοσιακά chart-toppers, αλλά έχει εκατομμύρια ακροατές που νιώθουν ότι τους τραγουδάει προσωπικά. Η επιτυχία μετριέται σε engagement, σε συναισθηματική απήχηση στα social, όχι σε airplay. Κατά κάποιο τρόπο, το χιτ είναι ένα trend, μια αίσθηση που ζεις για λίγο μέσα στην πλατφόρμα. Δεν είναι πια συλλογικός ύμνος, αλλά προσωπική εμπειρία. Στην Ελλάδα, η τελευταία φορά που βρήκαμε αυτό τον συλλογικό μας ύμνο, ήταν όταν όλοι μαζί ταυτιστήκαμε με την ερώτηση «Και τι να κάνω, τον εαυτό μου χάνω» της Ανισόπεδης Ντίσκο, μα φέτος το μόνο τραγούδι που ακούει κανείς ξανά και ξανά στα ινσταγκραμικά stories είναι το νησιώτικο “Το γλέντι” – και το ακούει σχεδόν με την ίδια ενόχληση που ακούει το απόσπασμα “Nothing beats a Jet2 Holiday”.
Η απώλεια της ανεμελιάς
Κι εδώ φτάνουμε στην καρδιά του ζητήματος. Η απάντηση στην απορία μου μπορεί να είναι τόσο απλή. Δεν έχουμε πια ανεμελιά. Είμαστε ψυχικά και τεχνολογικά εξαντλημένοι, προσπαθούμε να διαχειριστούμε τον τεράστιο όγκο πληροφοριών που λαμβάνουμε καθημερινά - έμφαση στο προσπαθούμε. Στη μουσική, ακόμα κι όταν εμφανίζονται καλοκαιρινά pop tracks, αυτά λειτουργούν περισσότερο σαν φόντο, σαν easy listening, παρά σαν τραγούδια-φετίχ που χαράζονται στη μνήμη μας. Το καλοκαίρι μοιάζει να έχει χάσει την αίσθηση γιορτής που κάποτε το χαρακτήριζε.
Η εμπειρία της μουσικής έχει γίνει πιο μοναχική και σίγουρα πιο εφήμερη. Ο καθένας βρίσκεται βυθισμένος στο feed του, χωρίς το συλλογικό συναίσθημα που μας έκανε να ζούμε γύρω από ένα τραγούδι. Όπως σημείωσε το Vogue Business, το καλοκαίρι του 2025 είναι «καλοκαίρι χωρίς τάσεις», όχι μόνο στη μουσική, αλλά και στη μόδα, στην κουλτούρα συνολικά. Παλιότερα, λέγαμε «πρέπει να το ακούσεις αυτό, είναι το επόμενο χιτ». Σήμερα, λέμε «το είδες στο TikTok;» - και σε δυο μέρες έχει εξαφανιστεί.
