Πριν γίνει single, πριν γίνει τίτλος, πριν γίνει μύθος, το "Psycho Killer" ήταν περισσότερο μια ιδέα που αιωρούνταν στον αέρα, σαν σκέψη στο μυαλό του David Byrne, που δεν είχε ακόμη αποφασίσει αν θέλει να γίνει τραγούδι ή απλώς να χαθεί...
Αρχές του 1974. Σε μια γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου στο Rhode Island School of Design. Περισσότερο σαν σε κάποιο φοιτητικό όνειρο που τρεμοπαίζει ανάμεσα σε κρασί, joints, αμηχανία και νεανική υπερένταση. Εκεί, σε μια αίθουσα που μάλλον μύριζε ιδρώτα και προσδοκία, ο David Byrne, η Tina Weymouth και ο Chris Frantz παίζουν μαζί ως Artistics ένα τραγούδι το οποίο ακόμα δεν ξέρει ακόμη τι είναι. Είναι η πρώτη φορά που γράφουν κάτι ως μονάδα και αυτό είναι το πρώτο τους κοινό νεύρο.
Το τραγούδι σέρνεται, επαναλαμβάνεται, κοιτάζει γύρω του σαν να φοβάται ότι κάποιος θα το παρατηρήσει υπερβολικά. Είναι ήδη αυτό που θα γίνει: ένας εσωτερικός μονόλογος μεταμφιεσμένος σε μια διεστραμμένη pop.
Λίγους μήνες αργότερα, 5 Ιουνίου 1975, το ίδιο κομμάτι εμφανίζεται ξανά, αυτή τη φορά στο CBGB. Οι ίδιοι άνθρωποι, πια ως Talking Heads, ανοίγουν για τους Ramones. Δύο κόσμοι στο ίδιο δωμάτιο: ο ένας ουρλιάζει, ο άλλος τρεμοπαίζει. Εκεί που οι Ramones ξέρουν πώς να χτυπάνε αλύπητα, οι Talking Heads κοιτάζουν λοξά το κοινό τους. Και το "Psycho Killer" υπάρχει ήδη σαν ένα παράξενο σώμα μέσα στο set, σαν κάποιο τραγούδι που δεν ταιριάζει απόλυτα με όλα αυτά γύρω του, αλλά αρνείται να φύγει.
Χρειάστηκε χρόνος για να πάρει μορφή το σύνολο. Το 1977, ο Jerry Harrison, πρόσφυγας από τους Modern Lovers του Jonathan Richman, έρχεται και κλειδώνει στο σχήμα. Kαι αυτό ήταν σαν να βρέθηκε το τελευταίο κομμάτι ενός παζλ που κανένας δεν ήξερε ακόμη τι δείχνει. Όταν το "Psycho Killer" κυκλοφόρησε τελικά ως single τον Δεκέμβριο του 1977, δεν έκανε θόρυβο. Και το πιο ειρωνικό, δεν σκότωσε κανέναν. Έφτασε μόλις στο #92 των charts και πέρασε σχεδόν απαρατήρητο, αν εμπιστευτείς μόνο τους αριθμούς.
Αλλά μέσα σε αυτό το κομμάτι, κάτι κινείται αλλιώς. Κάτι στο βλέμμα της μπάντας. Κάτι στη φωνή του Byrne, λίγο στραβή, λίγο αφελής, όχι τόσο νευρωτική ακόμα, λίγο σαν να παίζει έναν ρόλο που δεν έχει μάθει (ακόμα) καλά. Μια ψεύτικη αθωότητα σε ένα τραγούδι που τελικά δεν σου εξηγεί αν γελάει μαζί σου ή με τον εαυτό του, ή αν όντως πιάνει τη φαντασία του Τύπου, αφού είναι τόσο τρομακτικά και παράξενα ειλικρινές.
Έτσι ξεκινά η ιστορία. Χωρίς καμία επιτυχία, αλλά με μια αίσθηση.
Το τραγούδι κατάφερε και γνώρισε εκείνο το είδος δημοσιότητας που δεν αγοράζεται αλλά ούτε, εύκολα, ξεχνιέται. Αν και είχε γραφτεί χρόνια πριν ξεκινήσει το φονικό παραλήρημα του David «Son of Sam» Berkowitz στη Νέα Υόρκη, το "Psycho Killer" έμοιαζε εκ των υστέρων να μιλά γι’ αυτόν· σχεδόν σαν να τον είχε "καλέσει" με έναν μαγικό τρόπο στη σκηνή της πραγματικότητας. Κι όμως, το τραγούδι δεν είναι κάποιο πορτρέτο εγκλήματος, αλλά μια εσωτερική ακτινογραφία: ο Byrne εξερευνά έναν ψυχολογικό τύπο μέσα από τις σκέψεις ενός συγκεκριμένου ανθρώπου. Ο ίδιος έχει πει ότι το συνέλαβε φανταζόμενος τον Alice Cooper να τραγουδά μια μπαλάντα στο ύφος του Randy Newman. Ο Jerry Harrison θυμάται τον Cooper, αλλά τον βλέπει διασταυρωμένο με τον Otis Redding, μια ανάμνηση που μοιάζει να ξεκινά από το τραυλό ρεφρέν του κομματιού, ένα μακρόσυρτο Fa-fa-fa που φέρνει αμυδρά στον νου το “Fa-Fa-Fa-Fa-Fa (Sad Song)” του Redding. Μόνο που εδώ, τα «φα» δεν είναι μια απλή μίμηση, αλλά ένα κόμπιασμα στον λόγο, με αοτυχημένες απόπειρες άρθρωσης, μικρά σπασίματα στην άρθρωση, που, συνθέτουν ένα τραγούδι που τελικά δεν τραγουδιέται τόσο όσο σκοντάφτει πάνω στις ίδιες του τις λέξεις.
Το χαρακτηριστικό τραύλισμα του Byrne, μαζί με τον ίδιο τον τίτλο του τραγουδιού, ανοίγουν έναν ακόμη υπόγειο διάδρομο επιρροών, έναν σύνδεσμο που η Tina Weymouth έχει επιβεβαιώσει ανεξάρτητα. Ο τίτλος "Psycho Killer" μοιάζει να συγχωνεύει τη γλώσσα των ειδήσεων, τότε ακόμη καινούργια απέναντι στον όρο «serial killer», έναν νεολογισμό που είχε εμφανιστεί στα χαρτιά μόλις μια δεκαετία νωρίτερα, και τη σκοτεινή σκιά του Psycho του Hitchcock. Εκεί, λίγο πριν τη θρυλική σκηνή του ντους, ο Norman Bates του Anthony Perkins (με τον οποίο ο νεαρός Byrne έμοιαζε ανησυχητικά) σκοντάφτει στη λέξη «falsity»: fal-fal-false-falsity. Κάπως έτσι και ο αφηγητής του "Psycho Killer", παλεύει με τις συλλαβές του, με το σώμα του, με τον εαυτό του. Είναι νευρικός, σφιγμένος, ανίκανος να χαλαρώσει, άνθρωπος που δεν μπορεί να μιλήσει καθαρά, γιατί τίποτα μέσα του δεν είναι καθαρό.
Το "Psycho Killer" είναι το τραγούδι που σύστησε τους Talking Heads στο ευρύ pop κοινό. Αν το δεις από την μουσική του πλευρά αυτό είναι το πιο Tina Weymouth τραγούδι των Talking Heads, παρά το τρεμάμενο τενόρο του Byrne, ξεκινάει μόνο με εκείνη και ένα μπάσο που χτυπά επίμονα και κάθε φορά που οι κιθάρες σωπαίνουν πάνω στα τραυλίσματα του Byrne, το μπάσο επιστρέφει μπροστά μαζί με τα τύμπανα του Frantz, κρατώντας το σώμα του τραγουδιού όρθιο. Το single αποκαλύπτει μια άλλη εκδοχή: όχι την A-side και την πιο γνωστή, αλλά τη B-side, μια ακουστική εκτέλεση, γυμνή, με τον Arthur Russell στο τσέλο. Σαν να ξεγυμνώνεται το όνειρο και να μένει μόνο ο παλμός του. Είναι πομπώδες; Φυσικά. Οριακά θεατράλε, όπως τόσα σπουδαία rock τραγούδια που δεν φοβήθηκαν ποτέ τη μεγαλοπρέπεια. Όταν οι χορδές του Russell χτυπύν για πρώτη φορά, αμέσως μετά την πρώτη φράση του Byrne, κάτι παγώνει: τίποτα στα γυμνά, λιτά πρώτα μέτρα δεν σε προετοιμάζει γι’ αυτή την εκτέλεση. Ο ίδιος ο Byrne προτιμούσε αυτή την «unplugged» εκδοχή, θεωρώντας την ηλεκτρική σχεδόν πλεονασμό, «σαν να λες το ίδιο πράγμα δύο φορές», έλεγε. Κι όμως, το τσέλο δεν αφαιρει την απειλή, απλώς τη μεταφέρουν διαφορετικά και πιο υπόγεια. Θυμίζουν, για να επιστρέψουμε στον Hitchcock, τη μουσική του Bernard Herrmann στο Psycho, εκείνες τις κοφτές, υστερικές επιθέσεις των βιολιών. Και το τραγούδι κλείνει απότομα, χαοτικά, με ένα outro που χρωστάει ξεκάθαρα στον Link Wray, σαν όνειρο που κόβεται απότομο στη μέση, αφήνοντάς σε με τον παλμό της καρδιάς σου ακόμη να χτυπάει δυνατά.
Το "Psycho Killer" απέκτησε επιτέλους το δικό του επίσημο βίντεο το καλοκαίρι που πέρασε, στις 5 Ιουνίου 2025, ακριβώς πενήντα χρόνια μετά την πρώτη εμφάνιση των Talking Heads στο CBGB. Το βίντεο δεν αφηγείται κάποιο έγκλημα, αλλά μια διάβρωση. Παρακολουθούμε μια γυναίκα να διαλύεται ψυχικά μέσα σε λίγες μέρες, όχι από κάποιο τραυματικό γεγονός, αλλά από το βάρος της επανάληψης: σπίτι, δουλειά, αυτοκίνητο, δρόμος, φύση, ένας κύκλος που μοιάζει ασφαλής και ταυτόχρονα ασφυκτικός. Στον ρόλο, η Saoirse Ronan, με μια ερμηνεία που ραγίζει. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Mike Mills, παλιός θαυμαστής του συγκροτήματος, ο οποίος παρουσίασε την ιδέα του στα τέσσερα πρώην μέλη μέσω Zoom και τελικά επιλέχθηκε ανάμεσα σε αρκετές προτάσεις. Οι Talking Heads αγκάλιασαν το αποτέλεσμα με μια φράση που λέει πολλά: «Αυτό το βίντεο κάνει το τραγούδι καλύτερο και αγαπάμε κυρίως αυτό που δεν είναι». Δεν είναι κυριολεκτικό, δεν είναι αιματοβαμμένο, δεν είναι κραυγαλέο. Είναι κάτι πιο κοντινό στην αλήθεια του τραγουδιού: μια αθόρυβη κατάρρευση, τόσο οικεία που σχεδόν δεν την προσέχεις, μέχρι να είναι πολύ αργά.
Πόσες φορές έχεις τραγουδήσει το ρεφρέν, πόσες φορές έχεις ταυτιστεί με έναν ψυχοπαθή… χωρίς να το καταλάβεις; Κι όμως, εκεί βρίσκεται η δύναμη του "Psycho Killer" στην άνεση με την οποία μας μετακινεί. Για λίγα λεπτά, η φωνή του άλλου γίνεται δική μας, ο παλμός του μπάσου συγχρονίζεται με τον δικό μας, και το παράλογο αποκτά ρυθμό. Δεν είναι ταύτιση, είναι φιλοξενία. Κι ίσως εκεί να κρύβεται ένα κομμάτι της μαγείας του "Psycho Killer"... Ότι τη στιγμή που τραγουδάμε, γινόμαστε (έστω και για λίγο) μια ολόκληρη φυλή από psycho killers. Κάποτε αυτό το λέγαμε «φαντασιακή συμπάθεια», την ιδέα, δηλαδή, ότι κάτι ουσιαστικό συμβαίνει όταν η τέχνη μάς φέρνει σε επαφή με εμπειρίες και μυαλά εντελώς ξένα προς τα δικά μας. Σήμερα ίσως το λέμε απλά pop. Μα η ουσία παραμένει, είναι ένα τραγούδι που δεν θέλει να σε καθρεφτίσει, αλλά να σε μεταφέρει. Και όταν τελειώνει, δεν σε αφήνει καθαρό, σε αφήνει πιο προσεκτικό απέναντι στο τι σημαίνει να τραγουδάς μαζί με κάτι που δεν είσαι.
