Έχοντας φτάσει αισίως στο 2023 και σε μια περίεργη εποχή για την κινηματογραφική βιομηχανία, αν θελήσει να ανατρέξει κανείς στα πραγματικά μεγάλα σύγχρονα movie events, εκείνα δηλαδή που έφεραν τον κόσμο μαζικά στις αίθουσες και των οποίων η φήμη τις καθιστούσε ως το απόλυτο γεγονός της χρονιάς τους, δεν θα χρειαστεί να ψάξει και ιδιαίτερα: Ο Τιτανικός του 1997 και το Avatar του 2009 ήταν εκείνες οι ταινίες οι οποίες, για όσους ζούσαν τις χρονιές που κυκλοφόρησαν, αποτέλεσαν ένα μοναδικό πολιτιστικό φαινόμενο το οποίο, όχι μόνο έσπασε τα ταμεία, αλλά επέβαλε σχεδόν στο σύνολο του ετερόκλητου κοινού της εποχής να τρέξει στις κινηματογραφικές αίθουσες, για να βιώσει «αυτό που όλοι συζητάνε» και να γίνει μέρος της κινηματογραφικής ιστορίας.
Δεν μιλάμε βέβαια για περιπτώσεις τύπου Avengers: Endgame ή κάποιο από τα sequel-prequel-κακό συναπάντημα του Star Wars, ταινίες που έσπασαν επίσης ταμεία λόγο του fanbase και της ανελέητης marketing φύσης τους -με budget διαφημιστικής καμπάνιας μεγαλύτερο από εκείνο της ίδιας τους της παραγωγής. Το μόνο που είχαν να προσφέρουν σαν δέλεαρ ο Τιτανικός και το Avatar, ήταν το όνομα του σκηνοθέτη τους. Και αυτό αποδείχθηκε αρκετό, γιατί ο James Cameron ήταν, είναι και θα είναι ο απόλυτος auteur του αμερικανικού blockbuster. Ένας τεχνοκράτης οραματιστής που με κάθε νέα του ταινία αλλάζει το τοπίο της βιομηχανίας -παίζοντας πάντα με τους δικούς του όρους και κανόνες.
Το Avatar του 2009 είναι μέχρι και σήμερα η μεγαλύτερη σε εισπράξεις ταινία όλων των εποχών. Η ιστορία του ανάπηρου πεζοναύτη Jake Sully που κατάληξε σε αρχηγό μιας εξωγήινης φυλής και απόκληρος της δικής του, ήταν μια σύγχρονη sci-fi διαστημική όπερα που συνδέθηκε με την τεχνολογία του 3D, τα εξωπραγματικά -ακόμα και για τα σημερινά δεδομένα- ειδικά εφέ, τη λεπτομέρεια και τη ψυχή που έδωσε ο Cameron σε κάθε γωνιά και σημείο του κόσμου που δημιούργησε και… ένα τετραγωνισμένο και προβλέψιμο κεντρικό story περιβαλλοντολογικών και αντί-αποικιακών ανησυχιών, το οποία δεν «έπιασε» 100% το κοινό και σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως, τόσο ως προς την υπέρ-απλουστευμένη και αναιμική του δομή, όσο και ως προς την έλλειψη πρωτοτυπίας στην καθαυτή πλοκή.
Μετά από μια προετοιμασία δεκατριών ετών και σε μια εποχή όπου η επιβίωση των κινηματογραφικών αιθουσών έχει ανάγκη τον «Βασιλιά του Κόσμου» περισσότερο από ποτέ, ο James Cameron επιστρέφει στην Πανδώρα και στο υδάτινο στοιχείο που τόσο αγαπάει, τοποθετώντας τον πρωταγωνιστή Jake Sully και τη νέα πολυμελή του οικογένεια στους ωκεανούς του πλανήτη, καθώς ψάχνουν άσυλο στις θαλάσσιες φυλές που ζουν στις νησιωτικές περιοχές, κυνηγημένοι από έναν νεκραναστημένο Quaritch -σε ένα Avatar σώμα- κατά τη νέα εισβολή των «Ανθρώπων του Ουρανού».
Το Avatar 2: The Way of Water μοιράζεται πολλά δομικά στοιχεία με τον προκάτοχό του: παίρνει τον χρόνο του ώστε να συστήσει τους νέους πρωταγωνιστές -δίπλα στους ήδη γνωστούς από τη πρώτη ταινία- και στη συνέχεια τους τοποθετεί σε ένα νέο περιβάλλον, στο οποίο θα πρέπει να προσαρμοστούν και να γνωρίσουν, προτού φτάσει η Τρίτη πράξη όπου η αναπόφευκτη πολεμική σύρραξη θα πάρει τον πρώτο λόγο και θα πραγματοποιηθεί το τελικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών «καλών και κακών».
Είναι μια φοβερή παραδοξότητα αυτή η νέα εξόρμηση του Cameron στο σύμπαν του Avatar, την αναγκαιότητα επέκτασης του οποίου προσπαθεί διακαώς να «επιβάλλει» σε παραπάνω από μια ταινίες -πέντε στον αριθμό όπως έχει δηλώσει, άγνωστο όμως αν θα τα καταφέρει στο τέλος. Υπάρχει από την μια πλευρά, μια εγγενής και ειλικρινής αγάπη για το σύμπαν της Πανδώρα. Μια αφοσίωση σε αυτό, η οποία δεν γίνεται να αγνοηθεί από οποιονδήποτε κινηματογραφόφιλο, επισκιάζοντας ακόμη και την τεχνολογική επανάσταση -γιατί περί επανάστασης μιλάμε- που φέρνει το νέο Avatar σε κάθε του καρέ. Ο μικρόκοσμος που σκαρφίστηκε ο Καναδός σκηνοθέτης έχει βαθιές ρίζες και είναι μελετημένος στη παραμικρή λεπτομέρεια, ώστε στο τέλος να συντίθεται ένα σύνολο που μοιάζει αληθινό και απτό. Το escapism (η απόδραση από τη πραγματικότητα), είναι κάτι που δημιουργείται άκοπα και φυσιολογικά, αποτέλεσμα μιας δουλειάς δεκαετιών και μιας εμμονής σε επιμέρους δευτερεύοντα ή τριτεύοντα στοιχεία που «ζωντανεύουν» οργανικά τη φύση της Πανδώρα, τις φυλές που περπατάνε στα βουνά της, τους κινδύνους της και τη βαθιά σύνδεση που έχει η ίδια -σαν ένας, κυριολεκτικά ολοζώντανος πλανήτης- με όλη τη ζωή που κατοικεί πάνω της.
Από την άλλη πλευρά, η απροκάλυπτα σχηματική πλοκή, η επαναληψιμότητα, η υπερβάλλουσα προσπάθεια αναγωγής της ταινίας σε ένα έπος με το στανιό και ένας κουραστικός υπερθεματισμός που δείχνει να μην γνωρίζει όρια, καθιστούν το The Way of Water μια δύστροπη εμπειρία για όποιον αναζητά τα βασικά σε επίπεδο σεναρίου, ώστε να περάσει καλά σε μια ταινία τέτοιου βεληνεκούς και μεγέθους. Το μεταναστευτικό, η λαθροθηρία, η οικολογική ανησυχία, η αποικιοκρατία, η πολυπλοκότητα των οικογενειακών σχέσεων, η μεταφυσική σύνδεση φύσης και έμβιων όντων, μέχρι και το ζήτημα του αδρενοχρώματος είναι μερικές από τις πολλές θεματικές που καλείται να καλύψει ένα ιδιαίτερα απλοϊκό σενάριο, παραδομένο από την αρχή ως το τέλος στα κλισέ και στην απουσία εκπλήξεων. Και στη προσπάθειά του αυτή, κουράζει αδιανόητα και κάνει τις τρείς ώρες της ταινίας να φαντάζουν μαρτύριο, ιδιαίτερα άπαξ και ξεκινήσει το δεύτερο και πιο αδύναμό της μέρος -όταν τη σκυτάλη παίρνει μια ala David Attenborough παρατεταμένη παρουσίαση του υδάτινου στοιχείου της Πανδώρα, η οποία «βυθίζει» ότι ενδιαφέρον προέκυψε από το πρώτο εισαγωγικό μέρος.
Η τρίτη πράξη έρχεται να σώσει κάπως την κατάσταση, όταν ο Cameron αφήνεται παντελώς ελεύθερος για περίπου 45 λεπτά και με το μυαλό καρφωμένο στις σκηνές καταδίωξης του Terminator 2, στον μιλιταρισμό του Aliens και φυσικά στον Τιτανικό και την Άβυσσο, κινηματογραφεί πεντακάθαρα και με απόλυτη διαύγεια ένα ασύλληπτα χορογραφημένο χάος δράσης υψηλών οκτανίων, μια old school σεκάνς μάχης που βάζει τα γυαλιά σε οποιονδήποτε σημερινό blockbuster σκηνοθέτη. Κρίμα που το εντυπωσιακό θέαμα και η σκηνοθετική μαεστρία δεν μπορούν να συμπληρωθούν από πραγματικό ενδιαφέρον για την έκβαση της τελικής σύγκρουσης, όπως και για τις τύχες των, ως επί το πλείστον, αδιάφορων χαρακτήρων που εμπλέκονται σε αυτή.
Οι ερμηνείες στο σύνολό τους δεν έχουν κάτι το μεμπτό, μιας και όλοι οι ηθοποιοί είναι εκεί 100% στην ενσάρκωση των μονοδιάστατων χαρακτήρων τους, με την Sigourney Weaver να ξεχωρίζει με χαρακτηριστική ευκολία, ενσαρκώνοντας τον μοναδικό ίσως χαρακτήρα της ταινίας που παρουσιάζει κάποιο ενδιαφέρον και φαίνεται να έχει κάποιο βάθος ή σημασία για τις επόμενες ταινίες της σειράς. Στη μουσική της ταινίας, ο Simon Franglen συνεχίζει solo αυτή τη φορά, μετά τον τραγικό θάνατο του μεγάλου James Horner, με ένα soundtrack που πατάει στα γνώριμα μοτίβα της πρώτης ταινίας, με μερικά καλοπροαίρετα νέα μουσικά θέματα -όλα με τη χαρακτηριστική Horner-ίλα σε κάθε τους νότα. Το τεχνικό κομμάτι τέλος, όπως έχει αναφερθεί διάσπαρτα εδώ και εκεί, δεν χρειάζεται περαιτέρω σχολιασμό ή ανάλυση, καθώς κάποιος θα πρέπει να είναι τυφλός για να μην αναγνωρίσει ότι αυτό που βλέπει είναι κάτι πρωτοφανές για τα κινηματογραφικά δεδομένα -παρ’ όλα αυτά βέβαια, όταν ο αμφιβληστροειδής συνηθίσει το αψεγάδιαστο της εικόνας και καταλαγιάσει μετά το πρώτο σοκ, όπως ακριβώς συνέβη και στην πρώτη ταινία, ο οπτικός πλούτος περνάει σε δεύτερη μοίρα και παύει σταδιακά να εντυπωσιάζει, καθώς η αδιάφορη πλοκή επισκιάζει τα πάντα.
Ο James Cameron είναι ένας σκηνοθέτης που πάντα είχε συνέπεια στο έργο του και πίστη σε αυτό. Και αυτό ακριβώς κάνει και τώρα, προσφέροντας ένα θέαμα larger than life που συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο με την προηγούμενη ταινία. Δυστυχώς τα στραβά μάτια που έκαναν οι περισσότεροι θεατές την πρώτη φορά, δύσκολο να τα επαναλάβουν σε αυτή τη δεύτερη απόπειρα αφήγησης μιας εντυπωσιακά κλισέ ιστορίας, η οποία ολοένα και περισσότερο χάνει το ενδιαφέρον της -παρασέρνοντας μαζί της δυστυχώς, μια εντυπωσιακά «γεμάτη» κοσμογονία.
Το γεγονός ότι επενδύει φαιά ουσία στις περιβαλλοντολογικές του ανησυχίες μέσω ενός concept που δείχνει να τον απασχολεί ιδιαίτερα -αδιαφορώντας πλήρως για εύκολες λύσεις, ατζέντες ή τάσεις της εποχής- είναι κάτι που, αν μη τι άλλο, τον ξεχωρίζει από την πλέμπα και τον καθιστά Δημιουργό και όχι σκηνοθέτη της σειράς. Πολλά μπορεί κάποιος να προσάψει στα Avatar, όχι όμως ότι τους λείπει η αφοσίωση και η φροντίδα ενός οραματιστή σκηνοθέτη που πιέζει διαρκώς τα τεχνικά όρια του μέσου, για το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα και την απόλυτη immersive κινηματογραφική εμπειρία.
Όμως ενώ ο Cameron εμβαθύνει διαρκώς στο σύμπαν που δημιούργησε, δείχνει να αδυνατεί να εμβαθύνει και στον πυρήνα της ταινίας του, αυτόν του σεναρίου και της ιστορίας. Δείχνει να εμμένει σε μια αφήγηση, η οποία απλά δεν είναι ενδιαφέρουσα. Και δυστυχώς κουράζει. Κουράζει σε σημείο που οι τρείς ώρες και κάτι του νέου Avatar φάνηκαν αιώνας. Κουράζει στον βαθμό που είναι πολύ δύσκολο κάποιος ενήλικος να παρασυρθεί από τους σχηματικούς χαρακτήρες και το δράμα τους, ή από τις οικολογικές κορώνες της ταινίας -οι οποίες δυστυχώς, δεν έχουν περισσότερο βάθος από την οικολογική αφύπνιση ενός 12χρονου παιδιού στα mid90s.
Και στο τέλος της ημέρας δεν γίνεται να μην αναλογιστεί κανείς, πόσο κρίμα είναι που μέχρι να τελειώσει αυτή η σειρά ταινιών, ο Cameron θα έχει επενδύσει κοντά στα 30 χρόνια από τη ζωή και το ταλέντο του σε αυτή. Μια σίγουρα άδικη σκέψη απέναντι στον ίδιο τον Cameron και τις ευγενείς ανησυχίες του, που όμως έρχεται αυθόρμητα και ασυναίσθητα στο μυαλό, καθώς πέφτουν με ανακούφιση οι τίτλοι τέλους του The Way of Water.
